امید پیرهادی - کارشناس مرکز راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران
پایگاه خبری لقمه: کشورهای پیشرو در کشاورزی، اصل به‌هم‌پیوستگی سیاست‌گذاری و مدیریت واحد در زنجیره تولید تا عرضه محصولات کشاورزی را به‌خوبی فهم کرده و آن را در ساختار نهادهای متولی تولید پیاده‌سازی کرده‌اند. «قانون تمرکز وظایف و اختیارات کشاورزی در وزارت کشاورزی» مصوب سال ۱۳۹۱، در راستای ایجاد چنین زیرساختی در جهاد کشاورزی شکل گرفت و در دولت یازدهم منشأ موفقیت‌های متعددی در حوزه مقابله با واردات و تنظیم بازار شد.
به گزارش پایگاه خبری لقمه ، طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی، میزان واردات ایران در سال ۱۳۹۴ بالغ بر ۴۱.۵ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با سال گذشته ۲۲.۵ درصد کاهش داشته و از این میزان سهم محصولات غذایی ۸.۹ میلیارد دلار بوده که این رقم حدود ۲۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد. این موفقیت‌ها نتیجه سیاست‌های هوشمندانه‌ای از جمله «بازار در ازای بازار» که واردات موز با تعرفه پایین را منوط به صادرات سیب در ازای آن کرد و یا سیاست مجوزدهی به واردات میزان مشخصی دانه روغنی در ازای خرید دانه روغنی از تولیدکنندگان داخلی بود که در ادامه به‌طور مختصر به بررسی برخی وظایف ساختارهای بازرگانی کشاورزی ذیل وزارت کشاورزی ایالات‌متحده آمریکا می‌پردازیم.
سازمان خدمات بازرگانی وزارت کشاورزی
ایالات‌متحده آمریکا یکی از کشورهای پیشرو در زمینه کشاورزی شناخته می‌شود. از هر ۱۲ شغل در آمریکا یکی کشاورزی است که غذای سالم و با قیمت مناسب را در اختیار مصرف‌کننده‌های سراسر جهان قرار می‌دهد. تراز تجاری مثبت این کشور در سال ۲۰۱۷ بیش از ۴۸۰ میلیارد دلار اعلام شده است (وزارت کشاورزی آمریکا). سازمان خدمات بازرگانی کشاورزی ( Agriculture Marketing Services ) یکی از دو نهاد تخصصی بازرگانی ذیل وزارت کشاورزی آمریکا است که با فراهم نمودن ابزارها و خدمات لازم برای کشاورزان آمریکایی فرصت‌های دسترسی بازار را ایجاد می‌کند؛ ضمانت دسترسی مناسب به غذای باکیفیت و تولیدات کشاورزی سالم برای مصرف‌کننده داخلی و بازارهای صادراتی از وظایف این دستگاه است.
جایگاه سازمان متولی بازرگانی ذیل وزارت کشاورزی آمریکا
یکی از وظایف سازمان خدمات بازرگانی کشاورزی ذیل وزارت کشاورزی آمریکا، خرید مازاد محصولات غذایی است که در داخل آمریکا تولید می‌شود. در این فرآیند این سازمان متولی، بازار شماری از محصولات غذایی تولیدی و یا فرآوری‌شده داخلی را از میان فروشندگان مورد تائید، در یک فرآیند رقابتی و با استانداردهای مشخص خریداری می‌کند. این خریدها با ایجاد یک سرریز برای مازاد محصولات تولیدی، کشاورزان را از ضرر و زیان تا حدود زیادی حفظ می‌کند.
علاوه بر آن ضمن کنترل و تنظیم قیمت در بازار، موجب تشویق مصرف تولیدات داخلی آمریکا می‌شود. در نهایت محصولات باکیفیت و سالم به‌صورت عمده به مدارس و مراکز ذخیره‌سازی غذا ( Food Banks ) در سراسر کشور تحویل داده می‌شود. این اقلام شامل ۲۵۰ رقم از اقلام نظیر میوه، سبزی‌ها، گوشت قرمز و مرغ است. هرساله این سازمان برای خرید بیش از ۶۵۰ هزار تن غذا بیش از ۲۰۰۰ قرارداد منعقد می‌کند. نیمی از این خریدها از تولیدکنندگان بزرگ و حدود نیمی دیگر از کسب‌وکارهای کوچک در ایالات‌متحده انجام می‌شود.
یکی از اقدامات مهم این سازمان زیرمجموعه وزارت کشاورزی آمریکا، اجرای طرح ناهار ملی برای دانش‌آموزان ( National School Lunch Program ) است. در این طرح طبق قانون، دولت آمریکا وظیفه دارد برای دانش‌آموزان زیر ۱۸ سال این کشور روزانه حداقل یک وعده غذای رایگان با قیمت پایین فراهم کند که محل تأمین این مواد غذایی نیز از خریدهای محصولات داخلی انجام شده است؛ برنامه ملی ناهار دانش‌آموزان یک وعده غذای روزانه را برای ۳۰ میلیون دانش‌آموز در آمریکا فراهم می‌کند.
سابقه صدساله در ارائه گزارش در حوزه بازار محصولات کشاورزی
یکی از اصلی‌ترین پیش‌نیازهای تجارت محصولات کشاورزی، «اطلاعات بازار» است. بیش از یک قرن سال است که سازمان بازاریابی کشاورزی آمریکا برای کمک به بازاریابی و توزیع کالاهای مزارع و صنایع، اطلاعات و گزارش‌های روزانه، ماهانه و سالانه بازار را تهیه می‌کند. این گزارش‌ها شامل نیازها، مقادیر تولید، سفارش‌ها، خریدوفروش‌ها، کیفیت محصولات، فعالیت‌های کارخانه‌ها، عمده‌فروشی‌های اصلی، اطلاعات حمل‌ونقل دریایی و راه‌آهن و سایر موارد موردنیاز است.
گزارش‌ها این امکان را برای تولیدکنندگان، کشاورزان و سایر کسب‌وکارهای کشاورزی فراهم می‌کند تا بازار را ارزیابی و الگوهای قیمت را پایش کنند. علاوه بر آن ملزومات موردنیاز برای استفاده از انواع وسایل حمل‌ونقل را دریافته و به‌درستی مسیر حرکت خود را تشخیص دهند. این گزارش‌ها برای محصولاتی همچون پنبه، میوه و سبزی، محصولات اساسی، دام زنده، انواع گوشت، مرغ و تخم‌مرغ، محصولات دانه‌ای و علوفه، شیر و محصولات لبنی و تنباکو ارائه می‌شود. روش کار نیز به این صورت است که افراد آموزش‌دیده از طرف این دستگاه زیرمجموعه وزارت کشاورزی استخدام می‌شوند تا اطلاعات را به‌صورت میدانی تهیه و ظرف چند ساعت با هر وسیله الکترونیکی در دسترس برای انتشار در تارنمای وزارت کشاورزی ارسال کنند.
حمایت از کیفیت محصولات تولید داخل
یکی دیگر از فعالیت‌های مهم آژانس بازاریابی کشاورزی آمریکا، حصول اطمینان از کیفیت محصولات تولیدی است. این دستگاه دولتی با فراهم نمودن خدمات استانداردسازی و درجه‌بندی، امکان رقابت را برای تولیدکنندگان فراهم می‌آورد. استانداردهای کیفیت بر اساس شاخصه‌های قابل‌اندازه‌گیری طرح می‌شود که ارزش و میزان سودمندی محصول را توصیف می‌کند. برای مثال استاندارد گوشت گاو بر اساس شاخصه‌هایی همچون میزان توزیع چربی درون بافت آن، میزان قرمزی گوشت، قوام و استحکام و سن حیوان برای هر درجه تعیین می‌شود.
استانداردهای تعیین‌شده برای هر محصول تولیدی، دامنه‌ای از کیفیت یک محصول را تعیین می‌کند و شماره درجه‌بندی‌ها با نوع کالا تغییر می‌کند. برای گوشت گاو هشت درجه‌بندی، مرغ و تخم‌مرغ سه درجه‌بندی و بیش از ۳۱۲ درجه‌بندی برای میوه، سبزی و محصولات خاص ( Specialty Crops ) وجود دارد. دام زنده، لاشه، تخم‌مرغ، ماکیان نیز از مواردی است که سازمان بازاریابی کشاورزی آمریکا زیرمجموعه وزارت کشاورزی وظیفه استانداردسازی آن را بر عهده دارد.
علائم درجه‌بندی کیفیت وزارت کشاورزی آمریکا معمولاً بر روی محصولات پروتئینی نظیر کره، تخم‌مرغ، گوشت گاو، گوسفند، بوقلمون و مرغ دیده می‌شود. برای بسیاری از دیگر تولیدات مثل میوه و سبزی تازه، درجه‌بندی این اجناس که به‌صورت خرده‌فروش عرضه می‌شوند، همیشه قابل رویت نیست. در محصولات پروتئینی مذکور این علائم کیفیت توسط عمده‌فروش مورداستفاده قرار می‌گیرد و بسته‌بندی مرحله خرده‌فروشی ممکن است چنین علائمی نداشته باشد.
این علائم درجه‌بندی استفاده گستره‌ای دارد و می‌تواند خریدوفروش را آسان‌تر کند. مصرف‌کنندگان نیز به‌اندازه کسانی که در بازاریابی تولیدات کشاورزی فعالیت می‌کنند، از کارایی و سهولت دسترسی به این استانداردها بهره‌مند می‌شوند. از سایر محصولاتی که درجه‌بندی می‌شوند نیز می‌توان به پنبه، میوه و سبزی‌ها تازه و فراوری‌شده، ماکیان و تخم‌مرغ، گوشت و دام زنده، محصولات لبنی و تنباکو اشاره کرد. این درجه‌بندی‌ها و گواهی‌ها موجب شده تا تولیدات کشاورزی آمریکا هرساله به ارزش ۱۵۰ میلیارد دلار با ضمانت کیفی مناسب به دست مصرف‌کننده در داخل و خارج کشور و به بیش از ۱۰۰ کشور دنیا برسد. استفاده گسترده از این استانداردها و درجه‌بندی نشان می‌دهد که آن‌ها ابزار ارزشمندی برای بازاریابی محصولات کشاورزی هستند.
«ایجاد نهادهای کارآمد بازرگانی ذیل دستگاه‌های متولی تولید» می‌تواند زمینه را برای گشایش بازارها و افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی را فراهم کند. تفکیک وظایف بازرگانی از وزارت جهاد کشاورزی موجب نابودی تولید داخلی زیر بار سنگین واردات خواهد شد و سلامت مصرف‌کننده داخلی را مورد تهدید جدی می‌دهد.
شما هم می توانید در انتهای همین مطلب نظرتان را با دیگران در میان بگذارید.
بازگشت به صفحه نخست