آداب و رسوم ایرانیان در عید سعید فطر

به گزارش لقمه بالاخره میهمانی یک ماهه خداوند متعال تمام شد و مسلمانان برای عید فطر آماده می شوند. مردم عزیز کشورمان نیز با تنوع قومی در پهنه کشور آداب و رسوم مختلفی دارند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:

آذربایجان شرقی:

پیشینه رویت هلال ماه در روستاهای آذربایجان شرقی حکایت‌های جالبی دارد. پیش از اینکه رادیو و تلویزیون وارد جامعه ایران شود، روستاییان برای رویت هلال ماه به پشت بام ها می رفتند و ساعت ها منتظر می‌ماندند.

بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌كردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدمهای بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت.

نگاه كردن به‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یك رسم در بین پیرمردان استان آذربایجان شرقی، مرسوم است.

مازندران:

سنت مازندرانی‌ها در روز عید سعید فطر با تاریخ و آدابی كهن در میان دیگر استان‌های كشور ستودنی و زبانزد است.
پس از خواندن نماز پرفیض فطر اكثر نمازگزاران به سمت خانه های بزرگان محل یا فامیل وخانواده های معظم شهدا حركت می كنند و با حضو در جمع این افراد عید سعید فطر را به آنها تبریك می گویند.

عده ای دیگر از مردم استان مازندران در گوشه ای دیگر از استان پهناور مازندران بر سر مزار شهدا و مردگان خود حاضر می شوند و با توزیع خرما و شیرینی این روز را جشن می گیرند.

پختن آش نذری نیز سنتی دیگر است كه در برخی روستاها و شهر های استان بر سر مزار مردگان در روز عید فطر رواج دارد.
مردم برخی شهرهای استان با پختن آش دوغ و رشته و توزیع آن در میان مردم بر سر مزار مردگان خود نذر خود را ادا می كنند.

ازفضیلت های شب و روز عید فطر، قرائت دعاهای ختم قرآن، وداع ماه مبارك رمضان، دعای ابوحمزه، شب زنده داری و انجام اعمال ویژه شب عید فطر است.
در ادامه نگاهی داریم به رسم و رسوم اقوام مختلف ایرانی در این روز مقدس:

یزد:

با اعلام روز اول ماه شوال و فرارسیدن عید سعید فطر،مردم پس ازعمل مستحبی غسل و پوشیدن لباسهای نظیف و معطر در سطح محله ها ومناطق مختلف تكبیرگویان راهی مصلای اقامه نماز عبادی سیاسی و شكوهمند این روز مبارك می شوند.مردم با ورود به مصلای نماز عید فطر ضمن مصافحه و تبریك این عید بزرگ به هم برای اقامه نماز آماده می شوند.رسم این است كه قبل از اقامه نماز عید ، مكبر و مجری این مراسم چندین مرتبه ذكرهای وارد شده این روز را بلند قرائت و نمازگران نیز با او تكرار می كنند.مهمترین این ذكرها گفتن'الله اكبر، لااله الاالله، صلوات بر محمد و آل محمد (ص)' و خواندن دعای سلامت امام زمان (عج) است.
از قدیم الایام رسم بر این بوده است كه كسانی كه نذر و نیازی دارند با تهیه شیرینی، آن را در محل برگزاری نماز عید فطر و قبل ازاقامه نماز بین مردم توزیع می كردند.طبخ آش معروف به حضرت'ابوالفضل العباس(ع) و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از دیگر آداب و رسوم قدیمی این روز در بین یزدیهاست.

در اكثر مناطق استان براساس یك سنت دینی وارزشی، مردم بلافاصله پس از اتمام نماز عید سعید فطر و قبل از رفتن به منازل خود، بر سرقبور مطهر شهیدان رفته و با به همراه بردن خیرات از قیبل خرما، شیرینی و گل، یاد شهدا و گذشتگان خود را گرامی می دارند.شستن قبور شهدا و اموات، قرائت آیات كلام وحی و ذكر ادعیه از دیگر مواردی است كه در این روز صورت می گیرد.

مردم مومن استان یزد در ادامه آداب و رسوم خود در این روز مبارك به دید و بازدید بزرگترها و ریش سفیدان خانواده و محل سكونت خود می روند و این عید را به آنها تبریگ می گویند.مردم مومن یزد معتقدند عید سعید فطر همان روز تولد دوباره انسانها و بازگشت به فطرت پاك انسانی و الهی است.

کرمان:

کرمانی‌ها همانند سایر مسلمانان در روز عید فطر هم نماز عید فطر به جا می‌آورند و با دادن فطریه به یاری نیازمندان می‌شتابند. آنها همچنین پس از نماز به دیدار خانواده‌هایی که به تازگی عزادار شده اند می‌روند و به آنها تسلیت می‌گویند. زیارت اهل قبور و دید و بازدید اقوام و آشنایان از دیگر آداب روز عید فطر در کرمان است.

ساوه:

مردم خداجوی این خطه، پس از اقامه نماز فطر و پرداخت فطریه به نیازمندان و قبل از رفتن به منازل خود، بر سرقبور مطهر شهیدان رفته و با توزیع خیرات یاد شهدا و گذشتگان خود را گرامی می دارند.

در این روز خانواده هایی كه به تازگی فردی را از دست داده اند با برگزاری آیین سنتی 'نوعید' كه شامل فاتحه خوانی و توزیع مواد غذایی بین افراد مستحق است، برای فرد درگذشته طلب مغفرت می كنند.

از دیگر آیین مردم ساوه در روز عید سعید فطر، فرستادن عیدی توسط تازه داماد به خانه نامزد خود است. مطابق این سنت دیرینه در روز عید فطرتازه داماد، عیدانه نامزدش شامل میوه های فصل ، پارچه لباسی، یك تكه جواهر و شیرینی را به خانه پدر عروس می برد.

بانوان این شهرستان در روز عید سعید فطر به صورت دسته جمعی به خانه فردی كه جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارك رمضان در منزل او برگزار شده می روند و با دادن هدیه و شیرینی، از او تقدیر می كنند

شیراز:

روز آخر ماه رمضان که رسید مردم به پشت بام خانه یا خارج از شهر می روند تا ماه شوال را رؤیت کنند و اگر رؤیت شود فردای آن روز عید فطر می باشد.

صبح عید فطر همه مردم شیراز به مساجد می روند و نماز مخصوص این روز را می خوانند و افراد خیر صبحانه که شامل ( نان، پنیر و سبزی ) است در بین مردم تقسیم می کنند و دراین روز نیز باید فطریه خود را بپردازند. فطریه یک نوع صدقه می باشد که مردم به تعداد افراد خانواده، قبل از غروب باید کنار بگذارند و در واقع از مال خود جدا کنند و صبح عید به فقرا بدهند.

اگر چنانچه آخر ماه رمضان فرد یا افرادی در منزل کسی باشند باید فطریه آنها را نیز پرداخت کند. در این روز مردم شیراز به جشن و سرور می پردازند و خدای بزرگ را شکر می گویند.

سیستان و بلوچستان:

روز عیدسعیدفطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف سیستان و بلوچستان به شمار می رود.

در این روز مردم لباس نو می پوشند و پس از ۳۰ روز روزه داربودن در محل هایی به نام "عیدگاه” جمع می شوند و نماز عیدفطر برپا می دارند و فطریه می دهند و پس از آن به خانه مراجعت می کنند و سپس به خانه خویشان و اقوام خود می روند و عید را تبریک می گویند
با توجه به زمان بر بودن دوخت البسه سوزن دوزی شده، زنان بلوچی در ماه رمضان به محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت و دوز و «سوزن دوزی» لباسهای مخصوص عید فطر خود و فرزندانشان مشغول می شوند.

چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان شهرهای بزرگ و مراکز خرید در بلوچستان به طور چشمگیری شلوغ می شوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها برای تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها می رسانند

در شب پایانی ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهیه و آماده کردن حنا که معمولاً حنای محلی آن منطقه است، خود را برای مراسم حنا بندان آماده می کنند. در این مراسم که شب قبل از عید فطر برگزار می شود، زنان و دختران با حنا نقش های مختلف و زیبایی را بر روی دست های خود می کشند و کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردی که در این زمینه مهارت خاص دارد انجام می شود.

خوزستان:

برای عرب‌های خوزستان عید فطر از جمله عیدهای باشکوه معنوی محسوب شده و از عید ملی نوروز مهم‌تر بوده در این ایام بسیاری از مراکز و میادین این شهرها آذین‌بندی و چراغانی می‌شود.

"ام‌الوسخ" به معنای روز «چرکین» است. در این روز مردم عرب زبان خوزستان به نظافت خانه‌های خود می‌پردازند، اجناس تازه برای منزل می‌خرند و خانه را برای فرارسیدن عید و اکرام مهمان تمیز و آماده می‌کنند.

روز بعد از "ام‌الوسخ" را "ام‌الحلس" می‌نامند. "ام‌الحلس" نیز که نامی محلی و قدیمی است به معنای روز نظافت و رسیدگی شخصی است. در این روز جوانان به ظاهر خود رسیدگی می‌کنند.

مردم که از چند روز قبل خود را برای این روز آماده کرده‌اند در این روز، پس از اقامهٔ نماز عید فطر، خود را برای آیین‌های این روز آماده می‌کنند. بسیاری از مردم ابتدا به قبرستان‌ها رفته و بر سر مزار بستگان خود حاضر می‌شوند.سپس افراد یک محله در ابتدا برای تبریک عید به خانهٔ همسایه‌های عزادار محلهٔ خود می‌روند و برای آنان دعای سالی خوش و بی‌مصیبت می‌کنند. پس از آن نوبت به بزرگان محله می‌رسد.

براساس یک سنت دیرینه، مردم خوزستان عید فطر را در کنار اعضای خانواده و دوستان سپری کرده یا افراد کوچک‌تر به خانهٔ بزرگ‌ترهای خود می‌روند تا عید را به یکدیگر تبریک بگویند.

همچنین در این روز مردم به خانه‌های همسایگان و آشنایان رفته و در آن روز در هر خانه‌ای سفره‌ای رنگین پهن می‌شود.در روز عید فطر درب خانه‌ها باز است و همسایه‌ها با گفتن «یا الله» و «عیدکم مبارک یا اهل البیت» وارد خانه‌ها شده و با گفتن جملاتی نظیر «عیدکم مبارک» و «ایامکم سعیده» و «الله ایعوده علیکم بخیر و عافیة» که ورد زبان کوچک و بزرگ و زن و مرد است به خانهٔ همسایه‌ها می‌روند.

در میان عشایر خوزستان نیز مردم با «هوسه» و پایکوبی کوچه‌های محلات را طی می‌کنند و به سراغ بزرگ محله و قبیله رفته و در مضیف (مکان پذیرایی) گرد هم می‌آیند. برخی در این مجلس به شعرسرایی می‌پردازند و ترنم شنیدن صدای شعرهای شعبی (شعرهایی با زبان گفتار) به گوش می‌رسد.

همچنین در این روز برخی از مردم به پخش شیرینی و شربت در مجالس و محافل و کوچه و بازار می‌پردازند.

هرمزگان:

مردم این منطقه بر این باورند که غذای روز عیدفطر برای کسانی که روزه بوده اند یک مزه دیگری دارد که روزه خواران هرگز طعم آن را نخواهند چشید

عید فطر اهمیت ویژه ای برای مردم هرمزگان دارد به گونه ای که تا 3 روز پس از آن به هم تبریک و شادباش می گویند.

در روز عید فطر مردم این دیار برای عرض تبریک به خانه های هم رفته و با صبحانه عید شامل چای ، برنج و گوشت پذیرایی می شوند
خوردن مقداری گوشت یا حلیم روز عید مرسوم است.

پیرمردان و پیرزنان هرمزگانی از روز پس از عید فطر تا 6 روز روزه می گیرند.

درجزیره قشم در روز عیدفطر و پس از ادای نماز عید سفره گسترده ای پهن می شود و از نمازگزاران پذیرایی می شود.

همچنین در شهرستان رودان بیشتر نانوایی ها دو روز قبل از رسیدن عیدفطر به پخت شیرینی ها و کلوچه های محلی برای پذیرایی عید می پردازند.