لقمه: بچه که بودیم وقتی در خانه، حرف از مسافرت می‌شد، سراز پا نمی‌شناختیم؛ آن‌قدر ذوق‌زده می‌شدیم که خواب به چشمانمان نمی‌آمد تا صبح شود و عازم شهری شویم که تا آن روز، پا به آن نگذاشته بودیم؛ اما هر قدر که بزرگ‌تر شدیم، این ذوق‌وشوق‌ها کمتر شد- جوری که این روزها وقتی برنامه‌ی سفر تازه‌ای را با خانواده می‌ریزیم، آن را راهی برای تمدد اعصاب می‌دانیم و بس؛ و در صورت فراهم‌نشدن تمامی شرایط، آن را به روزهای دیگر موکول می‌کنیم؛ درحالی‌که این تغییر در دوران کودکی، برایمان حکم مرگ داشت و به پدر و مادر التماس می‌كردیم به هر شکلی شده رخت سفر را ببندند. کمی به خودتان فکر کنید! اصلاً کسی شما را به اینکه خوش‌سفر هستید، می‌شناسد یا سالی‌یک‌بار را هم، به اجبار خانواده، سفر می‌كنید؟ هیچ می‌دانید که اگر تعداد سفرها در طول سال زیاد باشند باید به نکات تغذیه‌ای مهمی برای حفظ سلامت جسم و جانتان توجه کنید؟ از این رو، به سراغ دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، رفتیم و نکات تغذیه‌ای سفر را از ایشان جویا‌شدیم.
چند فراموشکاری ساده
داشتن الگوی تغذیه‌ای صحیح، یکی از نکات اساسی است که باید در طول سفر به آن توجه شود؛ یعنی باید این امکان فراهم آید که افراد در یك روز از چهار گروه غذایی شامل نان و غلات، میوه و سبزی‌ها، لبنیات و گوشت استفاده کنند؛ البته در حد متعادل و متناسب.
در حالی که متاسفانه دیده می‌شود در اغلب مسافرت‌ها برخی از این گروه‌های غذایی بیش از بقیه حذف می‌شوند؛ زیرا امکان تهیه‌شان محدودتر است. مهم‌ترین گروه‌های غذایی كه مصرفشان محدود می‌شود، میوه‌ها و سبزی‌ها هستند؛ حال آن‌که این گروه از منابع غذایی تأمین‌کننده‌ی ویتامین‌ها و مواد معدنی به حساب می‌آیند و باید به مصرف آنها توجه ویژه داشت؛ زیرا در صورتی كه این كاهش مصرف طولانی شود، کمبودهایی مانند کمبود ویتامین C و اسید فولیک و فیبر را به همراه دارد كه زمینه‌های بروز یبوست را در سفر به بار خواهند آورند. از این رو، به خانواده‌ها توصیه می‌شود امكانی را فراهم آورند که بتوان میوه و سبزی حداقل دوبار در روز به شکل میان‌وعده یا همراه با غذا، به شکل سبزی خوردن یا سالاد، مصرف شود. البته باید به منظور پیشگیری از ابتلا به آلودگی‌های انگلی، به تمیزی و تازگی سبزی‌ها نیز توجه خاص داشت.
شیر و ماست
شیر و سایر لبنیات هم اغلب در طول سفر به دست فراموشی سپرده می‌شوند یا مصرفشان محدود می‌شود. نتایج بررسی‌ها در کشور نشان داده‌اند که مصرف سرانه‌ی شیر و لبنیات در میان ایرانیان از مصرف سرانه‌ی جهانی بسیار کمتر است؛ كه می‌تواند عاملی برای بروز کمبود کلسیم در میان مردم باشد؛ چون با کمترخوردن شیر و ماست که از منابع کلسیم به حساب می‌آیند، کمبود کلسیم شیوع پیدا می‌كند.
اگر مصرف لبنیات در سفر محدود شود این مشکل بزرگ‌تر خواهد شد. از این رو، توصیه می‌شود که حداقل ماست تازه در طول سفر به مصرف برسد- خصوصاً اینكه ماست می‌تواند از بروز بسیاری از عفونت‌های روده‌ای مولد اسهال جلوگیری كند.
آب
تغییر دیگری که اغلب در طول سفر در برنامه‌ی غذایی افراد دیده می‌شود، مصرف آب و نوشیدنی‌هاست که خشکی بدن یا دهیدراتاسیون را به دنبال خواهد داشت و به اختلالات عملكرد دستگاه گوارشی و یبوست منجر خواهد شد. از این رو، توصیه می‌شود در طول همه‌ی سفرها، چه هوایی و چه زمینی، در هر شرایطی، بطری آب به همراه مسافران باشد و از غذاهایی که نیاز به آب را افزایش می‌دهند هم پرهیز شود. حتماً می‌پرسید چه غذاهایی؟ باید در جوابتان بگوییم غذاهایی که پروتئین بالایی دارند،مثل انواع کباب‌ها، زیرا این ماده‌ی مغذی برای هضم و جذب، به آب بیشتر نیاز دارد. به علاوه، از آنجا كه کنسروها نیز در سفر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و نمک موجود در آنها نیاز به آب را افزایش می‌دهد، توصیه می‌شود که از آنها نیز کمتر استفاده شود.
حتی در طول سفر دیده می‌شود که افراد از نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های کولادار بیشتر استفاده می‌کنند، که این هم موجب بروز خشکی بدن یا دهیدراتاسیون می‌شود و چون ترکیباتشان پلی‌فنولی هستند، حرکات دودی روده‌ها را نیز کاهش می‌دهند و از دو طریق موجب بروز یبوست می‌شوند. بنابراین، انتخاب نوشیدنی‌ها هم بسیار مهم است. حتی چای، قهوه و نسکافه اگر بیش از حد میل می‌شوند، ادرارآور هستند، موجب خروج زیاد آب از بدن می‌شوند و تعادل میان الکترولیت‌ها در بدن را برهم می‌زنند.
به این دلیل، بهترین نوشیدنی، آب است. توصیه می‌شود آب را جرعه‌جرعه میل كنید تا در طول روز، آب به‌تدریج به بدن برسد.
همه چیز‌خوار نباشید!
تا به حال، در طول مسافرت به مسمومیت دچار شده‌اید؟ احتمال بروز اسهال و استفراغ در این ایام بسیار زیاد است، كه نه تنها لذت سفر را از بین می‌برد، بلكه افراد را به جای تفریح راهی بیمارستان‌ها می‌كند. دلیلش این است كه امکان همراه بردن غذا کم است و افراد مجبور می‌شوند غالبا از بیرون غذا بگیرند، و به این ترتیب، امکان آلودگی بسیار زیاد است. در ضمن، بسیاری از غذاها در رستوران‌های بین راهی میل می‌شوند و چون این رستوران‌ها دور هستند، نظارت چندانی بر آنها نیست. پس باید بیشتر مراقب بود. غذاها یا بر اثر ماندگی و بیات‌شدن خاصیت خود را از دست داده‌اند یا فاسد شدهاند، كپك زده‌اند و با انواع میكروب‌ها آلوده شدهاند. پس در انتخاب رستوران‌ها وسواس به خرج دهید و به وضعیت بهداشتی آنها و کارکنانشان توجه كنید.
اما در صورتی كه فرد در طول سفر به اسهال مبتلا شود، بسته به شدت و ضعف بیماریش لازم است آب و الکترولیت‌های ازدست‌رفته‌ی بدنش تأمین شود. مایع‌درمانی بهترین کار است؛ اما انواع اسهال، روش‌های درمانی متفاوتی را می‌طلبد. به طور مثال، اسهال‌هایی که عامل آن میکروب ایکلای هستند، خفیف‌اند اما اسهالی‌هایی که بر اثر میکروب شیگلا به وجود آمده‌اند و خونی هستند، یا مسمومیت‌های بر اثر میکروب سالمونلایی که بر اثر مصرف گوشت مرغ آلوده ایجاد می‌شوند، ظاهر متفاوتی دارند و باید اقدامات ویژه‌ای برای آنها صورت پذیرد. اما مجموعا می‌توان پودر او.آر.اس را در چهار لیتر آب حل کرد و در فواصل زمانی معین به بیمار داد. در غیر این صورت، یك لیوان آبمیوه‌ی تازه را با یک قاشق مرباخوری شکر و یک قاشق چای خوری نمک مخلوط کنید و به او بدهید، تا به این ترتیب آب و الکترولیت‌های مورد نیاز به بدن بیمار برسد. در ضمن، در ابتدا باید غذا كمتر میل می‌كند.
به علاوه، به افرادی که در حال کاهش وزن هستند، توصیه می‌شود به منظور ادامه‌ی رژیم لاغری‌شان، بیشتر از غذاهای پرحجم و کم کالری استفاده کنند تا دچار اضافه‌وزن نشوند و در عین حال، به همراه سایر همسفرهایشان غذا بخورند. در ضمن، باید به دمای مكانی که به آن سفر کرده‌اند، نیز توجه شود؛ زیرا افراد در هوای سرد، بیشتر به غذاهای شیرین و پرکالری تمایل دارند و به این ترتیب، الگوی غذایی‌شان به هم می‌خورد و ممكن است اضافه وزن پیدا كنند.