توصیه به خوشگذرانی در کلام امام کاظم (ع)

به گزارش پایگاه خبری لقمه، از امام کاظم (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند: «اجتهدوا اَنْ یکونَ زمانُکم اَربعَ ساعاتٍ: ۱. ساعةٌ لمناجاةِ الله ۲. و ساعةٌ لامرِ المعاش ۳. و ساعةٌ لمعاشرةِ الاِخوان و الثقاتِ الذین یعرفونکم عیوبَکم و یخلصون لکم فی الباطنِ ۴. و ساعةٌ فیها للذاتِکم فی غیر محرَّمٍ و بهذه الساعة تقدرون علی الثلاث ساعات.لا تحدثوا انفسَکم بفقرٍ و لا بطولِ عمرٍ فاِنّه من حدث نفسَه بالفقرِ بخِل و من حدثها بطول العمر یحرص اجعلوا لانفسِکم حظاً من الدنیا باعطائِها ما تشتهی من الحلال و ما لا یثلم المروة و ما لاسرف فیه و استعینوا بذلک علی امور الدینِ فاِنّه روی لیس منّا من ترک دنیاه لدینه او ترک دینه لدنیاه». [۱]

 

 

کوشش نمایید (تا) اوقات شما چهار ساعت و بخش باشد: ۱. ساعتی برای عبادت و خلوت با خدا؛ ۲. ساعتی برای تأمین معاش؛ ۳. ساعتی برای دیدار و هم‌نشینی برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیوبتان واقف می‌سازند و در باطن نسبت به شما خلوص و صفا دارند؛ ۴. ساعتی را به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از مسرت و نشاط ساعت تفریح، نیرو (ذخیره و انباشته نمایید و خستگی را رفع کنید) تا در ساعات دیگر بهتر و با قدرت بیش‌تر انجام وظیفه نمایید. در خودتان فقر و طول عمر را پدیدار نسازید؛ زیرا هر کس احساس فقر بکند، تنگ نظر باشد و هر کس احساس عمر طولانی داشته باشد، حریص شود. از لذایذ دنیوی بهره کام‌یابی خویش قرار دهید و خواسته‌ها و تمایلات خود را از راه‌های شروع برآورده سازید. مراقبت کنید در این کار (تا) به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروی نشوید. تفریح و سرگرمی‌های لذت‌بخش شما را در اداره زندگی یاری می‌کند و به کمک آن بهتر به امور دینی خویش موفق خواهید شد. کسی که دنیای خویش را به خاطر دین خود و دین خود را به خاطر دنیایش رها سازد، از ما نیست.

 

لذت‌ها به معنای خوشی و تفریح می‌باشد و مقابل آن اَلَم است. [۲] از لذت نیز تعریف‌های گوناگونی ارائه شد. برخی گفته‌اند لذت امر روشنی است و نیاز به تعریف آن نیست. به هر حال تعریفی که مورد نظر است، این است که لذت عبارت است از: کیفیات نفسانی که خوش‌آیند با طبع و میل باشد.

 

روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) هم‌صدا در این جهت تأکید داشته‌اند و راهکارهای بسیار زیبایی را پیش و روی ما گذارده‌اند. در این مختصر، به یک حدیث اشاره و بسنده می‌شود.

 

در حدیث آمده است: «وقت و فرصت آدمی، شمشیر برنده است که اگر آن را قطعه قطعه سازی (و در یک برنامه سنجیده) به سود خود از آن بهره‌گیری و بهره‌وری کنی، به هدف و مطلوب خود، دست می‌یابی (و به لذات دنیایی، جسمانی و بهشتی [۳] می‌رسی) و گرنه این شمشیر تو را قطعه قطعه می‌کند و وجودت را در هم می‌نوردد». [۴]

در این راستا، بحث از اوقات فراغت هم بسیار مهم و جدی است و برای پر کردن و پر بار کردن آن باید برنامه‌ریزی دقیقی ارائه کرد و راهکار آن در روایات بیان شده است.

 

لذت‌های حلال با رعایت اعتدال قابل تحقق و قابل قبول است. لذت‌های حلال آن است که دین‌محور باشد و در چهارچوب دستورات دین گنجانده شود. دستورات دین را باید در قرآن شریف، سیره علمی و عملی معصومین (علیهم‌السلام) و در عقل برهانی و عقل سلیم جست‌وجو کرد.

بحث درباره لذت‌های حلال خود دامنه‌ای گسترده‌ دارد و مصادیق بسیار فراوانی را می‌توان برای آن ترسیم کرد. آن‌چه مهم است، معرفت دینی است و به دنبال آن پای‌بندی به دستورات دین او و رعایت اعتدال است.

 

لذت در عرصه‌های گوناگون و به اعتبارهای گوناگون قابل تقسیم است:

۱. لذت‌های جسمانی و لذت‌های معنوی؛

۲. لذت‌های حلال و لذت‌های حرام و شیطانی؛

۳. لذت‌های دنیایی و لذت‌های اخروی؛

۴. لذت‌های حیوانی و لذت‌های انسانی؛

۵. برخی، لذات‌ها را به لذت‌های عقلی و وهمی و حسی و خیالی اخلاقی، عرفانی و فلسفی نیز تقسیم کرده‌اند. [۵]

به هر حال هر کدام از این اقسام، مصادیق بی‌شماری را به خود اختصاص می‌دهند که بررسی همه آن در این مختصر مقدور نباشد. اما به اختصار به برخی مصادیق آن اشاره می‌شود تا راهکاری برای بیان سایر اقسام و مصادیق آن باشد.

 

آن‌چه در روایت مورد نظر سوال از لذت‌ها، سخن به میان آمد، همان لذت‌های مادی و جسمانی است و در این‌جا به برخی مصادیق آن اشاره می‌شود:

 

 

استفاده از زیبایی‌های طبیعت در قالب جهان‌گردی، کوه‌نوردی و... .

قرآن شریف با یک تعبیر بسیار زیبا به این نکته اشاره می‌کند، می‌فرماید: «فَسِیرُوا فِی الارْضِ»؛ [۶] یعنی «در زمین گردش کنید» که هم لذت‌بخش و نشاط‌آفرین است و هم درس‌آموز و پیام‌آفرین.

 

 

هنرآفرینی، در عرصه‌های نقاشی، خطاطی، رنگ‌آفرینی و... که برای علاقه‌مندان لذت‌بخش و نشاط‌آور است.

امام علی (علیه‌السلام) به جاذبه‌ها و لذت‌های کلامی قرآن شریف در نگاه هنرمندان اشاره می‌کند، می‌فرماید: «ظاهر قرآن زیباست و باطن آن ژرف و ناپیداست». [۷]

 

بیان یک روایت

قرآن شریف و روایات در این راستا سنگ تمام گذاشته‌اند و قرآن شریف زیباترین تعبیر را در این راستا به کار برده و از همسر شرعی و لذت‌های حلال به کشتزار و کشت و کار یاد کرده است. [۹] 

استفاده از نعمت‌ها و زینت‌های لذت‌آفرین، مورد دیگر است.

پوشاک زیبا، آراستگی ظاهری، خوردن غذاهای لذیذ و سالم، استفاده از عطر و چیزهای خوش‌بو، شانه کردن، مسواک زدن و غیره از جملة نعمت‌ها و زینت‌های نشاط‌آفرین و لذت‌بخش می‌باشند.

 

منابع:

 

خبرنگار: محمدصالح حجت الاسلامی

بازگشت به صفحه نخست