یاقوت سرخ ایران در بازار جهانی/ رونق اقتصادی زرشک نیازمند صنایع فرآوری

به گزارش لقمه، توسعه کشت زرشک به عنوان شاخصترین محصول باغی منطقه موجب شده که این محصول جایگاه ویژه ای را درمیان محصولات کشاورزی به خود اختصاص دهد و نقش بسزایی در اقتصاد خانوارهای روستایی این منطقه ایفا کند.

به نظر می رسد در اکثر روستاهایی که کشت زرشک طی دو دهه اخیر در آنها گسترش یافته وضعیت زندگی روستائیان بهبود یافته و بررسی ها حاکی از آن است در سالهایی که بازار زرشک دچار رکود نباشد، درآمد حاصل از تولید این محصول چند برابر سایر محصولات باغی بوده است.

این بررسی نشان دهنده برتری نسبی زرشک از نظر درآمد نسبت به بسیاری از محصولات کشاورزی منطقه است.

کشاورزی یکی از بخشهای مهم اقتصادی کشور را تشکیل می دهد که بخش عظیمی از تولید ناخالص ملی، اشتغال و ارزش افزوده ایجاد شده سالانه را در بر می گیرد.

هر چند که تولید انواع محصولات کشاورزی موجب به وجود آمدن این ارزش افزوده در سطح ملی می شود، اما وجود برخی از محصولات ویژه و منحصر به فرد که فقط در کشورمان تولید می شوند، اهمیت این بخش را دو چندان کرده است.

یکی از معدود محصولاتی که دارای این ویژگی است، زرشک بی دانه است، که تقریبا به صورت انحصاری در مناطق جنوبی استان خراسان تولید می شود.

زرشک با نیاز کم به آبیاری، توانسته با شرایط خاک و آب شور این منطقه، خود را تطبیق دهد.

اختصاص رتبه نخست تولید زرشک در دنیا به خراسان جنوبی

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفتگو با مهر، اظهارداشت: این استان با تولید 98 درصد زرشک ایران توانسته مقام نخست تولید این محصول را در جهان به خود اختصاص دهد.

غلامرضا هادربادی از افزایش 10 درصدی تولیدات زرشک نسبت به سال گذشته خبر داد.

وی با اشاره به اینکه سطح زیرکشت زرشک استان در سال گذشته 12 هزار و 581 هکتار زرشک بارور و غیر باور بوده است، افزود: میزان تولید زرشک استان 13 هزار تن بوده است.

هادربادی به افزایش 10 درصدی تولید زرشک در استان طی سال جاری اشاره کرد و گفت: برای تحقق افزایش تولید در این محصول باید اقدامات ویژه ای از سوی مسئولان و کشاورزان انجام شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اجرای آبیاری قطره ای، تغذیه باغات، برگزاری دوره های ترویجی و اصلاح و هرس باغات را از جمله عوامل افزایش دهنده تولید زرشک در استان برشمرد.

وی در خصوص اقدامات این مجموعه، تصریح کرد: اصلاح و احیا باغات درجه دو، اجرای طرح‌ های تغذیه ‌ای و هرس، احداث باغات الگویی از جمله اقدامات سازمان جهاد کشاورزی برای حمایت از زرشک کاران بوده که در این راستا تعداد یک کارخانه کنسانتره زرشک در استان و آن هم فقط در شهرستان قائن فعال است.

انجام چهار هزار هکتار آبیاری تحت فشار در استان

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به خشکسالی 14 ساله در این استان، عنوان کرد: آبیاری تحت و فشار و قطره ای و استفاده از ابزاریهای نوین از راهکارهای کاهش دهنده خسارات ناشی از خشکسالی است و نیازمند فرهنگی سازی در بین کشاورزان و بهره برداران این بخش است.

هادربادی اضافه کرد: در این راستا کار مطالعه، نقشه برداری و اجرای آبیاری چهار هزار و 650 هکتار از اراضی کشاورزی استان در حال انجام است.

تهیه طرح جامع زرشک در استان

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر کار تدوین طرح جامع محصولات باغی مزیت دار استان شامل زرشک، زعفران، عناب و انار در دست اقدام است.

وی ادامه داد: تاکنون طرح جامع زعفران در استان تکمیل شده است.

فعالیت 55 هزار بهره بردار زرشک در استان

هادربادی از فعالیت 13 واحد فرآوری و بسته بندی زرشک در استان خبر داد.

بهبود وضعیت تولید زرشک نقش مهمی را در اقتصاد و درآمد مالی روستائیان این منطقه ایفا می کند، اما به دلیل عدم بهره وری کافی و بالا بودن میزان ضایعات این محصول درآمد ناشی از آن همواره در سطح پایینی قرار داشته و آنچنان که باید نتوانسته است هزینه های زندگی خانواده های روستایی دست اندر کار تولید زرشک را تامین کند.

هادربادی در این خصوص، مشکل عمده در بحش زرشک استان را صنایع فرآوری عنوان کرد و بیان داشت: محصولات متنوع و صنایع فرآوری متنوع زرشک باید در استان ایجاد شود تا زمینه افزایش ارزش افزوده این محصول فراهم شود.

وی تعداد بهره برداران چرخه، تولید، توزیع و فرآوری زرشک در استان را 55 هزار بهره بردار اعلام کرد.

هادربادی میانگین تولید زرشک در هر هکتار را از یک تا 1.5 تن بسته به مناطق مختلف ذکر کرد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار کرد: از خواص زرشک هم می ‌شود به رفع سوء هاضمه، جلوگیری از خونریزی، رفع بی‌اشتهایی، کاهش چربی و قند خون و درمان گلو درد اشاره کرد.

وی اصلاح و احیا باغات درجه دو، اجرای طرح ‌های تغذیه ‌ای و هرس، احداث باغات الگویی از جمله اقدامات سازمان جهاد کشاورزی برای حمایت از زرشک کاران بوده، که در این راستا تعداد یک کارخانه کنسانتره زرشک در استان و آن هم فقط در شهرستان قائن فعال است. 

جایگاه تولید زرشک در شهرستانهای استان

هادربادی با اشاره به اینکه شهرستان‌ های قائن، درمیان و بیرجند بیشترین سطح زیر کشت زرشک را دارند، بیان کرد: هر هکتار زرشک در سال برای 200 نفر روز اشتغال ایجاد می‌ کند و این محصول جایگاه ویژه‌ای را در اقتصاد منطقه دارد که توجه ویژه به بازاریابی و صادرات آن حایز اهمیت است.

طی سالهای زراعی دو دهه اخیر شهرستان قاین از نظر تولید و سطح زیر کشت زرشک در مقام نخست و شهرستان بیرجند نیز در مقام دوم قرار داشته است.

علاوه برآن طی زمان مذکور میزان سطح زیر کشت در دو شهرستان تقریبا هشت برابر و تولید به میزان شش برابر مقدار اولیه افزایش داشته است.

دو شهرستان مذکور بیش از 95 درصد سطح زیر کشت و تولید را به خود اختصاص داده اند که حاکی از اهمیت اقتصادی زرشک در این دو منطقه و بخصوص منطقه قاینات است.

شهرستان قاین بین شهرستانهای استان خراسان از لحاظ سطح زیر کشت و میزان تولید در سالهای مختلف از جایگاه ویژه ای برخوردار است به طوری که در سال 1360 حدود 70 درصد از سطح زیر کشت این محصول متعلق به شهرستان قاین بوده است.

علاوه برآن در سالهای 80-1360 دامنه کشت زرشک به سایر شهرستانهای جنوب استان خراسان گسترش یافته اما از لحاظ سطح زیر کشت و تولید شهرستان قاین رتبه اول را در طی سالهای مذکور حفظ کرده است.

شهرستان بیرجند نیز وضعیت مشابه دارد به طوری که بررسیهای صورت گرفته در سالهای 73-1372 حاکی از آن است که زرشک در بین محصولات باغی این منطقه به لحاظ سطح زیر کشت و ارزش افزوده مقام دوم و از جهت میزان ارزش افزوده در هکتار مقام چهارم و نسبت به هزینه های تولید در هکتار مقام اول را دارا بوده است.

افزایش قیمتها موجب تشویق کشاورزان برای توسعه کشت این محصول شده که علاوه بر افزایش صادرات می تواند موجب افزایش سطح زیر کشت این محصول در سالهای آینده شود.

وجود 405 بارگاه بهداشتی زرشک در استان

هادربادی از وجود 405 بارگاه بهداشتی زرشک در این استان خبر دادو گفت: از این تعداد بیشترین بارگاه در شهرستان بیرجند با 200 مورد وجود دارد.

وی تعداد بارگاه های بهداشتی زرشک در شهرستانهای قاین را 163 مورد، درمیان 30 مورد و سربیشه را 12 مورد عنوان کرد و بیان داشت: با توجه به مزیت دار بودن زرشک در استان باید بارگاه های بهداشتی زرشک حمایت شوند.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی خشک کردن و بسته بندی زرشک جزو عوامل تاثیرگذار در فروش این محصول است، عنوان کرد: در حال حاضر خشک کردن زرشک توسط شرکتی خصوصی انجام می شود که نیازمند حمایت است.

هادربادی گفت: راه اندازی واحد کننده خشک زرشک در شهرستان درمیان در دستور کار مسئولان در سال جاری قرار دارد.

زرشک دارای انواع وحشی و پرورشی جهت مصارف غذایی و انواع زینتی است، میوه زرشک تاکنون به عنوان یک محصول قابل فرآوری یا مصرف تازه خوری به دنیا معرفی نشده است به عبارت دیگر شناختی که ایران از زرشک و روش مصرف آن دارد با شناخت سایر کشورها از این گیاه متفاوت است.

در ایران همه ساله و فقط در هنگام فصل برداشت در شهرهای بزرگ خراسان و تاحدودی تهران و سایر شهرهای بزرگ میوه زرشک به صورت تازه و میزان محدود عرضه می شود و در بقیه فصول به صورت خشک و به عنوان یک افزودنی برای غذاهای سنتی یا به منظور تزیین غذا یا دسر مصرف می شود.

این در حالی است که، تولید سایر فرآورده های آن نظیر شربت یا مربای زرشک بیشتر در مناطق جنوبی استان خراسان جنوبی به خصوص در بیرجند و قاین و حتی در نیشابور مرسوم است که صورت سنتی تهیه و عرضه می شود و باید استفاده از این فرآوری ها در سایر نقاط کشور نیز گسترش یابد.

زرشک دارای محصولات داروئی بسیار زیادی نیز هست، که افزایش فعالیت سیستم ایمنی، تحریک جذب آهن و مانع بروز بیماری اسکوربیت، درمان سنگ کلیه، تصفیه کننده خون و ضد عفونی کننده بودن تنها گوشه ای از فواید مصرف زرشک است.

صادرات 400 تن زرشک خشک به خارج از کشور

رئیس اتاق بازرگانی خراسان جنوبی در گفتگو با مهر، با بیان اینکه تاکنون صادارات زرشک با خارج از کشور در حجم های پایین انجام شده است، افزود: پیش بینی می شود امسال 400 تا 500 تن زرشک خشک به خارج از کشور صادر شود که گام موثری برای ورود به بازارهای خارجی است.

محسن احتشام با اشاره به اینکه در بحث کنسانتره زرشک نیز همین میزان به خارج از کشور صادر خواهد شد، افزود: صادرات این محصول منوط به حمایت از صادرکنندگان و دادن تسهیلات ارزان قیمت و بلندمدت به صادرکنندگان این محصول است.

وی با اشاره به آغاز به کار واحد کنسانتره زرشک در شهرستان قاین طی سال گذشته، اظهارداشت: تاکنون این واحد در بحث تولید آب زرشک تولید بالایی داشته و آب زرشک این واحد در سطح کشور با استقبال خوبی مواجه شده است.

رئیس اتاق بازرگانی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه راه اندازی این واحد تاثیر بسزایی در اقتصاد کشاورزان دارد، افزود: با راه اندازی این واحد قیمت زرشک متوازن و به نفع کشاورزان شده است.

احتشام با اشاره به اینکه پیش از این تولید زیاد موجب ضررهایی برای کشاورزان بوده است، افزود: هم اکنون تولید بیشتر زرشک از سوی کشاورزان به نفع آنان بوده و علاوه بر تاثیر در اقتصاد خانواده موجب رسیدن به ظرفیت اسمی واحد کنستانتره و صادرات بیشتر خواهد شد.

رئیس اتاق بازرگانی خراسان جنوبی گفت: با حمایت از صادرکنندگان این حوزه، زرشک خراسان جنوبی به عنوان اقلام صادراتی عمده کشور به شمار می رود.

رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران، زرشک، انار و گیاهان دارویی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه پیش ازاین نیز صادرات زرشک خشک به خارج از کشور انجام شده است، افزود: امسال صادرات انبوه با بسته بندی مناسب برای بازارهای خارجی در دستور کار قرار دارد.