آشنایی با آداب و سنن مردم استان لرستان در شب یلدا

به گزارش لقمه، شب یلدا یا به زبان لری شو چله شب نخستین روز دی ماه و شب اول زمستان است که طولانی‌ترین شب سال است و مردم از دیرباز جشنی را در این شب برگزار می‌کنند که به نام‌های یلدا یا شب چله مشهور است.
این شب که در گویش محلی لری به آن (شو چله) یا ( توک چله) و نیز اول قهاره گفته می‌شود، به معنی آغاز فصل سرما، فصلی بسیار قهار و زمستانی سرد با شب‌های بلند است در این شب مردم این منطقه لرستان رسم است که با خرید میوه، آجیل و تنقلات که برخی از آنها مختص همین منطقه است، به نوعی هم‌نشین نخستین شب طولانی فصل جدید می‌شوند و خود را آماده پذیرایی فصل زمستان می‌کنند. 
 





امشو اول قهاره

شب یلدا یا شب چله که مردم این خطه در گویش لری خود به آن " اول قهاره " می‌گویند به همراه آداب و رسوم ویژه‌ای اجرا می‌شود که از گذشته‌های دور نسل به نسل انتقال یافته است. 

در این شب یکی دیگر از رسوم (شال دُرکِنی) است و بسیاری ‌از پشت بام منازل این شهر مملو از جوانان و نوجوانانی است که با شور و شوق فراوان عبارت "امشو اول قهاره" (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین‌انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می‌کنند. به محض خواندن این اشعار با این مضامین و خبردار شدن همسایه‌ها از فرا رسیدن فصل سرما و آرزوی سلامتی برای خانواده‌ها، صاحب‌خانه نیز به مراسم شاد باش و استقبال از فصل سخت زمستان مقداری از گوشت و یا تنقلات و میوه‌هایی که برای شب یلدا تدارک دیده است، را داخل کیسه انداخته و یا به شال آویزان شده می‌بندند و به نوعی آذوقه خود را با دیگران تقسیم و برکت را به خانه می‌آورند.

در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می‌کنند و با سردادن شعار جمعی "امشو اول قهاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره" از صاحبخانه می‌خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد.

تهیه گندم، کنجد و شاهدانه که به اصطلاح عامیانه به آن "گندم شادونه" می‌گویند، نخود، کشمش، پسته، بادام، گردو و انواع شیرینی‌های محلی از جمله تنقلاتی است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می‌کنند.
در پلدختر در شب یلدا آجیلی از گندم برشته یا«گنم شیر» (گندم شیر) و کشمش، کنجد، شاهدانه، گردو و فندق درست کرده و با این تنقلات از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند.
غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا
از دیگر رسوم مردم لر در شب یلدا به فراخور وضعیت اقتصادی خود سعی می‌کنند گوسفندی، بزی یا بوقلمونی را ذبح کنند و اعضای خانواده در کنار هم گوشتش را کباب یا آب پز می‌کنند. درعین حال سبزی پلو ماهی و خورشت سبزی نیز طرفداران خود را دارد. بنا به سنت دیرینه، اغلب خانواده‌های لرستانی شب یلدا را در کنار بزرگان طایفه به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود سپری می‌کنند.
تفال به دیوان حافظ

خواندن دیوان حافظ و تفال به آن، شاهنامه فردوسی و داستان سرایی از دیگر آدابی است که در شب یلدا زینت بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت ویژه‌ای نیز نزد مردم برخوردار است. در این شب، در بعضی از منازل، تمام اقوام نزدیک و صمیمی به دور هم جمع می‌شوند و تا آخر شب به گفت‌وگو می‌پردازند و با گرفتن فال «چل سرو» و با گفتن افسانه‌های کهن وقت را می‌گذرانند.

یکی از سنت‌های دیرینه مردم این دیار در شب یلدا رفتن به پشت بام منازل و طلب کردن تنقلات شب یلدا ست.

قاشق‌زنی

یکی دیگر از رسوم دیرینه مردم این دیار در شب اول قاره سنت قاشق زنی است. دراین آیین نیز افراد با پوشاندن سر و صورت خود به درب منازل رفته و با به صدا در آوردن قاشق صاحب خانه را از حضور خود آگاه می‌کنند. در این هنگام صاحب خانه نیز به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می‌ریزد.

در لرستان مردم در شب چله «گندم شیره» مى‌خورند که گندمى است که در شیره مى‌خیسانند و زردچوبه و نمک را با آن مخلوط مى‌کنند؛ سپس آن را روى ساج برشته مى‌کنند و همراه خلال بادام، گردو، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط مى‌کنند و مى‌خورند.

یکى دیگر از رسوم زیباى لرها به این شکل بوده که پسران کوچک و نوجوان شب یلدا بر پشت بام خانه‌ها مى‌رفتند و کیسه‌اى را به همراه طنابى از سوراخ دودکش خانه‌ها به داخل آویزان مى‌کرده‌اند و شعرى محلى مى‌خواندند با این مضمون که:
•صاحبخانه، انشاءالله خیر به خانه ات ببارد و کدخداى خانه‌ات نمیرد. چیزى بده این پسر کوچک بیاورد.

صاحبخانه از تنقلاتى که براى شب چله تدارک دیده بود داخل کیسه مى‌گذاشت و گاهى پیش آمده که صاحبخانه براى مزاح دختر خردسال کوچکش را در کیسه گذاشته و آن پسر کیسه را کشیده بالا و این آشنایى در خیلى از موارد باعث ازدواج در بزرگسالى مى‌شده است.