ایستاده با هندوانه‌ها

به گزارش لقمه، سید عباس وطنی معتقد است هندوانه‌ها هم مانند برخی آدم‌ها هستند، چرا كه ممكن است برخلاف ظاهری سالم و جذاب، باطنی بد داشته باشند. روزی كه آقای هندوانه‌فروش قصد داشت برای خرید میوه به میدان میوه و تره‌بار مركزی تهران برود با او همراه شدیم و با توجه به نزدیك شدن شب یلدا درباره کارش حرف زدیم.

آقای هندوانه‌فروش معمولا در هفته دو سه بار برای خرید هندوانه به میدان تره‌بار مركزی می‌رود. برای این كار او صبح ساعت پنج از خانه بیرون می‌زند.از آنجا كه در این موقع صبح خبری از ترافیك همیشگی پایتخت نیست، روزی كه ما با او همراه شدیم، نیم ساعته از محله زندگی آقای وطنی در محله بهارستان به میدان تره‌بار رسیدیم.

اگر گذرتان به میدان تره‌بار افتاده باشد، حتما می‌دانید چقدر وسیع است و برای خودش با صدها حجره بزرگ و كوچك، شهر كوچكی است. آنجا تا دلتان بخواهد میوه‌های تر و تازه را آماده فروش كرده‌اند و خریدار‌های سحر خیز وقتی هوا گرگ ومیش است، مشغول خرید میوه هستند.

به دنبال هندوانه

اینجا خریدارها به محض این‌كه به میدان تره‌بار می‌رسند، شروع می‌كنند به بررسی میوه‌ها، برای همین با آقای وطنی راه می‌افتیم بین غرفه‌ها برای پیدا‌كردن بهترین هندوانه.

در میدان میوه و تره‌بار كامیون‌های زیادی پارك شده است و فروشنده‌های غرفه‌ها هم با آب وتاب از میوه‌هایی كه آورده‌اند، حرف می‌زنند.

آقای وطنی می‌گوید: «الان حدود سه سال است كه هندوانه در بازار وجود دارد، قدیم‌ها این‌طور نبود و در همه فصل‌ها هندوانه پیدا نمی‌شد.»

به قول آقای هندوانه‌فروش، دیگر هندوانه چهار فصل شده به این شكل كه این روزها هندوانه‌های میناب برای فروش عرضه می‌شود و بعد هم به ترتیب نوبت به هندوانه‌های جیرفت، دزفول، سبزوار، مراغه، دشت مغان و همدان می‌رسد.

از نیاگارا تا چیتی

بیشتر هندوانه‌های بازار از نوع نیاگارا و چیتی است. آقای وطنی در باره این هندوانه‌ها می‌گوید: «هندوانه‌هایی كه سبز روشن و بیضی شكل است را به خاطر بذرشان به نام نیاگارا می‌شناسند و آن نوع دیگر از هندوانه‌ها كه تقریبا راه راه است و گرد به چیتی شهرت دارد.»

البته نوع دیگری از هندوانه هم هست كه به آناناسی معروف است، اما به قول آقای هندوانه‌فروش برخلاف خاصیت این هندوانه‌ها، مردم استقبال خوبی از آنها نمی‌كنند. حالا دیگر چند دقیقه‌ای از حضورمان در میان تره‌بار گذشته است و آقای وطنی هنوز هندوانه دلخواه خود را پیدا نكرده‌ است.

او جلوی هر حجره‌ای كه می‌رسد، چند لحظه می‌ایستد و میوه‌ها را نگاه می‌كند، گاهی هم از پله‌های كنار كامیون‌ها بالا می‌رود تا به بار كامیون‌ها نگاهی بیندازد. او درباره راه‌های تشخیص هندوانه خوب از بد می‌گوید: «‌معمولا با ضربه دستی كه به هنداونه می‌زنند، سعی می‌كنند تشخیص بدهند هندوانه رسیده است یا نه. اگر هندوانه صدای بم بدهد، رسیده است وگرنه كال است.»

هندوانه كله بار

هندوانه‌فروش‌ها به هندوانه‌ای كه رسیده است، هندوانه آب خورده می‌گویند، یعنی میوه آنقدر روی بوته مانده كه سیراب شده و زودتر از موقع چیده نشده است. به غیر از این آقای وطنی به رنگ و قد و قواره هندوانه‌ها هم دقت می‌كند: «هندوانه باید خوشرنگ بوده و قد و قواره خوبی داشته باشد. هندوانه‌های كج و كوله به درد نمی‌خورد.»

با گذشت یك ساعت از ورودمان به میدان تره‌بار به بیشتر حجره‌ها سر زده‌ایم، چه غرفه‌های كوچكی كه به كلاه‌سبز‌ها معروف است و به خاطر رنگ سبز سقفشان در گذشته به این نام مشهور شده​اند و چه غرفه‌های دیگر.

در حال عبور از رو به روی یكی از حجره‌ها هستیم كه یكی از حجره داران كه آقای وطنی را شناخته است، می‌گوید: «سید بیا اینجا هندوانه‌های خوبی دارم. كله باره، بیا ببین.» اینجا فروشندگان و خریداران میوه فرهنگ لغت خودشان را دارند. آنها به میوه‌های خوب و تازه «كله بار» می‌گویند. برای همین آقای وطنی راغب می‌شود به هندوانه‌های مرد حجره‌دار نگاهی بیندازد.

به این ترتیب او شروع می‌كند به زیر و رو‌كردن هندوانه‌ها و بالاخره آنها را پسندیده و خرید می‌كند.

آقای وطنی خودروی نیسانی را كه قرار است هندوانه‌ها را به وسیله آن به مغازه‌اش منتقل كند، روی باسكول می‌برد تا آن را وزن كنند، وقتی وزن خالی خودرو مشخص شد، هندوانه‌های دستچین شده به دقت داخل نیسان ‌چیده می‌شود.

بعد از این‌كه بار زدن هندوانه‌ها تمام شد، دوباره خودرو را وزن كرده و به این شكل وزن هندوانه‌های خریداری شده را محاسبه می‌كنند. وزن باری كه آقای وطنی خرید، حدود دو تن شد. او هندوانه‌ها را كیلویی2200 تومان خرید.

جالب است بدانید كه به گفته آقای هندوانه‌فروش، خرید و فروش هندوانه با نزدیك شدن به شب یلدا در میدان میوه و تره‌بار فقط به صورت نقدی انجام شده و خبری از خرید نسیه و چكی نیست.

سه نوع خریدار

در میدان تره‌بار سه گروه خریدار هندوانه را می‌توان دید. اینجا افرادی مانند آقای وطنی هستند كه كارشان فقط فروش هندوانه است برای همین سعی می‌كنند، هندوانه‌های دستچین شده را بخرند.

او دراین باره می‌گوید: «حدود50 سال كارم فروش هندوانه است. در مغازه من 12 ماه سال هندوانه وجود دارد برای همین باید میوه‌های مناسبی برای مشتری‌هایم تهیه كنم.» گروه دیگر، غرفه‌دار‌های داخل شهر هستند كه هندوانه‌هایی با كیفیت متوسط و درهم می‌خرند، اما گروه سوم هم همان فروشندگان سیاری هستند كه با وانت‌بار و نیسان در كوچه و خیابان‌ها میوه می‌فروشند. این گروه از خریداران، میوه‌های به قول معروف دسته سوم را از میدان تره‌بار مركزی تهیه می‌كنند.

از هندوانه انباری تا شب چله‌ای

بعد ازاین‌كه آقای وطنی هندوانه‌هایش را خرید. میدان بار را ترك می‌كنیم تا آنها را به مغازه برسانیم. در بین راه آقای هندوانه‌فروش از زمانی كه هندوانه‌ها را در انبار نگهداری می‌كردند، می‌گوید: «تا چند سال پیش كه هندوانه در كشورمان چهار فصل نشده بود برای شب یلدا آنها را در انبار و لا به لای پوشال‌های برنج نگهداری می‌كردیم. خب می‌دانید، ممكن است مریض یا خانم حامله‌ای هندوانه بخواهد به این شكل هر وقت مشتری نیاز داشت، هندوانه داشتیم.»

حدود ساعت هشت و نیم صبح شده است و دیگر به مغازه آقای وطنی رسیده‌ایم، او به كمك یكی از پسرهایش شروع به چیدن هندوانه‌ها در مغازه‌اش می‌كند. آقای فروشنده می‌گوید: «در این مدتی كه به شب یلدا مانده، تازه‌داماد‌ها هم زیاد به ما مراجعه می‌كنند، مثلا بعضی‌ها هنوز رسم دارند برای همسرشان كه هنوز با هم زیر یك سقف نرفته‌اند، شب چله‌ای بفرستند.»

به گفته آقای وطنی، برخی دامادها در شب یلدا هندوانه و میوه‌های دیگری مانند انار، سیب، پرتقال را همراه هدیه‌های دیگر و آجیل شب یلدا برای همسرشان تهیه كرده و به خانه پدر و مادرزنشان می‌فرستند. برای همین این روزها تازه داماد‌های زیادی مشتری مغازه آقای وطنی هستند.

هندوانه سر بسته

آقای هندوانه‌فروش می‌گوید با این‌كه سابقه زیادی در خرید و فروش هندوانه دارد، اما هنوز در تشخیص خوب و بد آن دچار مشكل می‌شود.

او از خاطراتی كه در این‌باره دارد، می‌گوید: «یك باربیشتر از یك تن هندوانه خریدم كه سفید بود، برای همین بار را پس فرستادم. چندبار هم پیش آمده به مشتری‌های قدیمی مغازه، هندوانه‌ای فروخته‌ام كه سفید از آب در آمده، آنها هم بعد از چند وقت می‌آیند و به شوخی می‌گویند، آبروی ما را جلوی زن و بچه‌مان بردی با این هندوانه‌ای كه به ما دادی، اما واقعیت این است كه نمی‌توان به طور قطع گفت كدام هندوانه خوب است و كدام بد. برای همین قدیمی‌ها ضرب‌المثل «مثل هندوانه در بسته است» را به كار می‌بردند.

به گفته آقای وطنی، مردم هر طور شده هندوانه شب یلدا را تهیه می‌كنند، برای همین او به طور قطع می‌گوید نسبت به چند سال گذشته از تعداد مشتری​هایش كاسته نشده است. آقای فروشنده درباره بزرگ‌ترین هندوانه‌ای هم كه تا به حال دیده است، می‌گوید: «فكر كنم سال 46 بود در میدان تره‌بار هندوانه بزرگی را خریدم كه بیشتر از 30 كیلوگرم وزن داشت.»

به شرط چاقو اما...

جالب است بدانید كه آقای وطنی شب یلدا تا دیر وقت در مغازه می‌ماند و تقریبا كنار خانواده‌اش نیست. او در این باره می‌گوید: «هشت و نیم صبح به مغازه می‌آییم و تا ساعت 12 شب در مغازه هستیم. برای همین شب یلدا هم كه مشتری‌هایمان بیشتر است تا دیر وقت در مغازه می‌مانیم.»

آقای هندوانه‌فروش از قدیمی‌های این كار، داستانی راجع به هندوانه شنیده كه آن‌را برایمان تعریف می‌كند: «می‌گویند مرد هندوانه‌فروشی بوده كه به شرط چاقو هندوانه می‌فروخته. یك روز یك مشتری از او می‌پرسد، هندوانه كیلویی چند؟

او هم در جواب می‌گوید پنج ریال، مشتری هم كه قصد خرید به شرط چاقو داشته از فروشنده می‌خواهد هندوانه را ببرد، اما زمانی كه مرد فروشنده هندوانه را برش می‌دهد، متوجه می‌شود هندوانه سفید است. برای همین بلافاصله می‌گوید لعنت بر كسی كه بگوید، این هندوانه سفید است. مشتری زیرك هم كمی فكر می‌كند و ده شاهی در كف دست فروشنده می‌گذارد و می‌گوید لعنت بر كسی كه بگوید این پول كم است.»