مسمومیت‌های گوارشی از شایع‌ترین مسمومیت‌هاست كه می‌تواند ناشی از مصرف غذاهای فاسد، داروی اشتباه و یا بیش از حد، خوردن دارو به قصد خودكشی و... باشد.
به گزارش لقمه، سم به ماده‌ای گفته می‌شود كه ورود مقادیر نسبتا كمی از آن به بدن، باعث اختلال در عملكرد طبیعی یا موجب تخریب بافت‌ها و مرگ میگردد. راه‌های ورود سم به بدن عبارتند از:
1- گوارشی: در این حالت، سم از طریق دهان به بدن وارد و توسط دستگاه گوارش جذب می‌شود.
2- تنفسی: زمانی است كه سم از راه دهان یا بینی وارد و به وسیله مخاط دستگاه تنفسی جذب گردد.
3- تماسی: در این حالت، سم از طریق تماس با پوست سالم وارد شده و به وسیله دستگاه گردش خون در بدن انتشار می‌یابد.
4- تزریقی: هنگامی كه سم از طریق پارگی پوست وارد و به وسیله دستگاه گردش خون در كل بدن منتشر شود، به آن سم تزریقی گویند. مسمومیت‌های تزریقی در نتیجه گزش حشرات، مارگزیدگی یا تزریق به وسیله سوزن روی می‌دهد.
مسمومیت‌های گوارشی:
این گزارش حاکی است مسمومیت‌های گوارشی، از شایع‌ترین مسمومیت‌هاست كه می‌تواند ناشی از مصرف غذاهای فاسد، داروی اشتباه و یا بیش از حد، خوردن دارو به قصد خودكشی و... باشد. قابل ذكر است كه كودكان به دلیل مصرف مواد شیمیایی خطرناك مانند: نفت، موادشوینده، دارو و ... بیش از بزرگسالان در معرض خطر مسمومیت اتفاقی قرار می‌گیرند.
علائم كلی مسمومیت‌های گوارشی:
دردهای شكمی، تهوع و استفراغ، خواب‌آلودگی، استنشاق بوی ماده مصرف شده از دهان، اختلال و ضعف تنفس و گردش خون و بیهوشی.
البته برخی علائم بستگی به نوع ماده مصرف‌شده و نحوه تاثیر آن دارد؛ به عنوان مثال استفاده از مواد مخدر و كاهش یا وقفه تنفسی (آپنه) موجب تنگی مردمك چشم و خشكی دهان می‌شود؛ در حالی كه استفاده از داروهای محرك، توهم، هیجان، تعریق فراوان، افزایش تنفس و ضربان قلب و تشنج به همراه دارد. در مسمومیت با الكل، به دلیل مصرف بیش از اندازه، علائمی چون: استشمام بوی الكل از دهان بیمار، تهوع و استفراغ، تنفس عمیق، نبض پر در مراحل ابتدایی و تنفس كم عمق و نبض تند در مراحل پیشرفته دیده می‌شود. حتی به علت تاثیر الكل بر سیستم عصبی، تعادل رفتاری و شخصیتی و تفكر فرد از بین رفته و ممكن است به خود یا دیگران آسیب برساند.
در مسمومیت با اسید یا قلیا كه به صورت تصادفی یا به قصد خودكشی استفاده شود، علائمی همچون نواحی سوخته در اطراف صورت، دهان و حلق، استفراغ و اسهال خونی، درد و سوزش شدید در مجاری گوارشی و یا مشكلات تنفسی و انسداد راه هوایی وجود دارد. چنانچه فرد هوشیار است، از وی نام، سن،جنس، نوع ماده سمی خورده شده، میزان مصرف و زمان آن اتفاق را بپرسید و به شرایط درونی و ظاهری او توجه كنید. در صورتی كه فرد لب‌های سوخته داشت، احتمال مسمومیت با مواد سوزاننده وجود دارد. در این هنگام چندین جرعه آب سرد یا آب شیر به او بدهید (در افراد با هوشیاری كامل).
اقدامات كلی در برخورد با مسمومیت‌های گوارشی:
در این نوع مسمومیت‌ها پس از ارزیابی وضعیت دستگاه‌های حیاتی (قلب و تنفس) اقدامات كلی سه مرحله است: 1- تشخیص نوع سم 2- رقیق كردن سم 3- خارج كردن سم از معده
تشخیص نوع سم: همان‌طور كه قبلا توضیح داده شد، در صورت هوشیار بودن بیمار، با پرسیدن سوالاتی از او، در مورد افراد بیهوش با بررسی محیط اطراف و علائم مشهود و یا اطرافیان و خانواده فرد، نوع سم قابل تشخیص خواهد بود.
رقیق كردن سم: با این كار می‌توان از اثرات ناخواسته و خطرآفرین بسیاری از سموم جلوگیری كرد. چند لیوان آب نمك ولرم موجب به تعویق انداختن جذب سم در معده می‌شود و در صورت وجود شربت ایپكاك (ipeca) چند قاشق از این شربت هم موثر خواهد بود.
خارج كردن سم از معده: استفاده از محلول آب نمك و شربت ایپكاك در مدت كوتاهی باعث ایجاد تهوع و استفراغ میگردد. جهت تسریع در دفع مواد از معده در حالی كه مصدوم هوشیار نشسته و سرش به جلو و پایین است، به وسیله تحریك انتهای گلو با انگشت، وی را وادار به استفراغ كنید و سپس با آرام كردن مصدوم، او را به نزدیك‌ترین مركز درمانی ارجاع دهید.
نكات مهم:
از دادن آب نمك به كودكان مسموم بپرهیزید، زیرا این عمل بسیار خطرناك بوده و باعث مرگ آنها بر اثر خفگی ناشی از استفراغ می‌شود. در صورتی كه مسمومیت در اثر مصرف مواد اسیدی، قلیایی، فرآورده‌های نفتی و یا مواد سوزاننده، پاك كننده و شوینده‌ها باشد، به هیچ‌وجه عمل رقیق كردن و وادار نمودن به استفراغ را انجام ندهید، زیرا ممكن است مری مجددا آسیب ببیند و یا برگشت (آسپیره شدن) مواد به داخل راه هوایی موجب آسیب مخاط، تورم و انسداد راه‌های هوایی شود. در افراد بیهوش یا دچار تشنج، زنان باردار و بیمارانی كه سابقه ناراحتی‌های قلبی دارند، عمل وادار كردن به استفراغ را انجام ندهید.
برای مطالعه بیشتر:
بوتولیسم: بوتولیسم غذایی یك مسمومیت شدید است كه در اثر خوردن سم بوتولیسم همراه با غذا به وجود می‌آید. تشخیص سریع این بیماری و مراقبت‌های لازم موجب حفظ حیات فرد خواهد شد. هرچند این نوع مسمومیت نادر است، اما در حدود 60 درصد موارد به مرگ می‌انجامد. این سم از باكتری كلستریدیوم بوتولوئید ترشح می‌شود كه مانع ارسال پیام‌های عصبی از اعصاب محیطی به عضلات شده و به ضعف شدید، فلج و مرگ منجر می‌شود.
متاسفانه این سم هیچ طعم یا مزه‌ای ندارد!
نشانه‌های بیماری معمولا تا 24 ساعت پس از مصرف سم ظاهر نمی‌شود و سپس علائم زیر به ترتیب و به تدریج بروز خواهد كرد: خشكی دهان، گلو درد، عدم تطابق در چشم و دوبینی، خستگی شدید، فلج عضلات تنفسی،
اشكال در تكلم و بلع، فلج، از بین رفتن رفلاكس‌های بدن، محدودیت حركات چشم، اختلال شدید تنفسی، مردمك‌های گشاد
منبع اصلی بوتولیسم، غذاهای كنسرو شده و تاریخ گذشته است كه قبل از مصرف خوب حرارت ندیده‌اند.
اقدامات و كمك‌های اولیه: 1- وادار كردن به استفراغ 2- دادن اكسیژن با فشار زیاد، در صورت شك به عضلات تنفسی 3- رساندن بیمار به مراكز درمانی 4- تجویز ضد سم توسط پزشك.