امروزه كشف مواد طبیعی دارویی كه در درمان بیماری‌ها حداقل عوارض جانبی را داشته باشند به شدت مورد توجه است، به‌ویژه اینكه این مواد با طبیعت انسان سازگاری داشته باشند.
به گزارش لقمه، از زمان‌های قدیم دانشمندان ایرانی چون بوعلی سینا درخصوص خواص پزشكی بسیاری از نباتات و میوه‌ها بررسی و مطالبی به رشته تحریر درآوردند؛ یکی از این درختان بسیار مفید، درخت سنجد و میوه آن است. ابوعلی‌سینا در كتاب قانون المقاله الثانیه من الكتاب الثانی، فی الادویه المفرده به ذكر خواص بسیاری از درختان و گیاهان از جمله سنجد می‌پردازد و از نظـر پزشكی برگ، پوست و چوب آن را مـورد مطالعه قرار می‌دهد. در ترکیب میوه سنجد تعدادی مواد پرارزش و با اهمیت وجود دارد که از جمله اولئین، استئارین، لینول و تا 8% روغن پیهی (که گلیسیرید اسیدهای پالمیتین است) را می‌توان نام برد. در میوه سنجد، اسیدهای آلی و یک نوع گلوکوزید به نام کرستین یافت می‌شود. وجود اسیدهای چرب، اسیدهای آلی و انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین E و C, K, B1, B2, A, F و اسیـدهای چرب اشباع نشده تشخیـص داده شده است.
در میوه سنجد 2 نوع قند گلوکز و فروکتوز، 7 نوع چربی اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد. در هسته سنجد 17 نوع آمینواسید و مقداری پروتئین وجود دارد که هریک از این آمینواسیدها خواص دارویی بسیار مفیدی دارند. این میوه در طب سنتی به‌دلیل داشتن تانن، در معالجه بیماری‌های دندان، لثه و اسهال و در درمان زخم معده مؤثر است و می‌تواند از خونریزی جلوگیری کند. در هسته میوه سنجد 5/12 درصد روغن (روغن پیهی) وجود دارد؛ در هند از روغن هسته آن شربت غلیظی درست می‌کنند که در التهاب غشاهای مخاطی همراه با ترشح، همانند انواع زکام و نیز در عفونت‌های برونشیتی مصرف می‌نمایند. محققان دریافته‌اند که عصاره هسته و میوه سنجد اثر تسکینی روی دردهای حاد و مزمن دارد و بی‌دردی القا شده به‌وسیله عصاره هسته سنجد وابسته به سیستم اپیوئیدی آن نیست.
ماده مؤثره میوه سنجد در واقع ترپنوئیدها و فلاوونوئیدها هستند، ترکیبات فلاوونوئیدها و اسیدهای چرب موجود در سنجد مانند اسیدلینولیک و اولئونیک و همچنین استرول‌ها مانند سیتروسترول خاصیت ضد التهابی داشته و مصرف میوه و پودر هسته سنجد در درمان التهاب حاد مؤثر است. فلاوونوئید موجود در سنجد، به شل کردن عضلات کمک می‌نماید، بنابراین مصرف سنجد برای کسانی که مشکل عضلانی دارند می‌تواند مؤثر واقع شود؛ میوه سنجد با افزایش آستانه احساس درد، خاصیت ضد درد خود را اعمال می‌کند. سنجد از نظر املاح غنی بوده، کلیه‌ها را گرم می‌کند و ادرار را زیاد می‌کند. محققان دریافته‌اند كه میوه سنجد با اثر روی زخم معده، ترشح اسید معده ناشی از كرباكول را به‌طور كامل مهار می‌نماید؛ تحقیقات به‌عمل آمده روی میوه سنجد بیان کننده آن است که این گیاه حاوی یکی از مفیدترین ترکیبات ضد ویروسی، ضد قارچی و آنتی‌بیوتیکی است و برای قلب نیز سودمند است.
روغن هسته و میوه سنجد التیام زخم‌ها را تسریع نموده و در معالجه سرطان لوله گوارش، خوردن روغن سنجد روزانه 2-3 بار و هر بار نیم قاشق غذاخوری در طول درمان نتیجه بسیار خوبی می‌دهد. آنچه بیشتر مورد توجه دانشمندان قرار گرفته این است که میوه سنجد آنتی‌اسکلراتیک بوده و روند پیری را کند می‌نماید. بیشترین تحقیقات در اروپا صورت گرفته است كه آن را به‌صورت دارویی تزریقی مورد استفاده قرار می‌دهند؛ هر چند این مسئله به‌طور عموم پذیرفته شده که مصرف میوه سنجد به‌صورت خام و به‌طور خوراکی به همان اندازه تزریقی مؤثر است.
میوه سنجد، ضد ویروس
در علم پزشکی پیدا کردن مواد مؤثری که به همان اندازه روی سلول‌های نرمال و سالم بدن اثر سمی نداشته باشد یا عوارض جانبی از خود برجا نگذارد، یکی از بزرگترین معضلات و تلاش‌هاست. تحقیقات به‌عمل آمده روی میوه سنجد بیان کنندة آن است که این گیاه حاوی یکی از مفیدترین ترکیبات ضد ویروسی است که اگر به‌‌میزان تجویز شده مصرف شود بی‌خطر و مطمئن است. مردمی که میوه سنجد (خصوصاً تازة آن) را به هر شکلی مصرف می‌کنند، می‌توانند انتظار داشته باشند که در برابر بیماری‌های عفونی، مقاومت و مصونیت خواهند داشت. هر چند تحقیقات بیشتری لازم است تا به روش دقیق و کاربردی‌تری در این رابطه برسیم.
میوه سنجد، ضد قارچ
تأثیرپذیری میوه سنجد حداقل در مقابل یک مخمر عمومی به نام کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) مؤثر است، این مخمر یکی از مهمترین عوامل بیماری‌زای عفونت‌های مهبلی (Vaginal) است؛ روش معالجه طبیعی با این بیماری، استفاده از داروهای ضد قارچی است که متأسفانه قدرت مکانیسم دفاعی بدن را کاهش می‌دهد و به مرور باعث عفونت‌های بعدی مهبلی و ادراری می‌شود؛ مصرف میوه سنجد توسط خانم‌ها برای معالجه این بیماری حیاتی است. در یک مطالعه دانشمندان، یک گروه از بیماران را با میوه سنجد (به‌صورت خوراکی یا به‌صورت تزریقی) تحت درمان قرار دادند و گروه دوم را با داروهای ضد قارچی درمان نمودند، بعد از چند هفته با مقایسه دو گروه، مشاهده گردید که گروه اول که با میوه سنجد درمان شدند، نتایج‌شان بدون بازگشت بیماری و عود مجدد عفونت بود. نتیجه و مفهوم این تحقیق آن است که اگر شخصی بیماری با منشأ عفونی دارد، باید عصاره مقوی میوه سنجد را به رژیم غذایی خود بیفزاید.
میوه سنجد، آنتی‌بیوتیک
طی تحقیقاتی که در آزمایشگاه‌های اروپایی انجام گرفت و فعالیت مستقیم ضد میکروبی میوه سنجد را مورد مطالعه قرار دادند، چنین نتیجه گرفته شد که از سنجد می‌توان در درمان بیماری‌های عفونی، به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک مناسب به خصوص در برابر عفونت‌های استرپتوکوکی و در مقابل بیماری‌های عفونی چون لیستریا مونوسیتوژن
(Lystria monocytogens) استفاده نمود.«در سال 1994 دکتر Bob Arnet در CBS میوه سنجد را به‌عنوان درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا معرفی نمود. وی به گفته پزشک و متخصص اطفال Gay Gordon از مرکز پزشکی Cedars Sinai استناد کرد که از میوه سنجد به‌طور مؤثری در درمان عفونت‌های گوش و سرماخوردگی‌ها استفاده نموده و باعث کم شدن تورم و درد در بافت‌ها و مفاصل شده است.»
مصرف میوه سنجد در معالجه یا بهبودی بیماری‌های مختلف به اندازه‌ای مؤثر است كه نمی‌توان در این گزارش به همه آنها اشاره نمود، لذا در اینجا فقط مهمترین آنها را یادآور شدیم تا بدانید که سنجد با کاربردهای بسیار اعجاب انگیز خود، آنقدرها هم بیکار و بی‌عار نیست؛ لکن بر ما منت می‌نهد و بی‌سروصدا سرسفره هفت سین نوروزی ما نقش یکی از هفت سین را بازی می‌کند. اخیراً نیز پژوهشگران به سودمندی استفاده از عصاره سنجد برای درمان آرتروز پی بردند. چند تن از پژوهشگران دانشگاه‌های علوم پزشكی بقیه الله، شهید بهشتی و تهران، تأثیر قرص عصاره سنجد و استامینوفن را در كاهش درد 120 بیمار مبتلا به آرتروز زانو با درد متوسط تا شدید بررسی كردند؛ بر پایه این بررسی برای كاهش درد ناشی از آرتروز، استفاده از عصاره گیاهی سنجد مؤثرتر از استامینوفن شناخته گردید.
از طرفی دیگر سنجد استخوان را محکم و دستگاه گوارش را تقویت می‌کند، همچنین سرشار از فیبر است و گرسنگی را کاهش می‌دهد و خاصیت سیرکنندگی بالایی دارد. سنجد منبع غنی از کلسیم است و برای افرادی که دچار پوکی استخوان هستند، بسیار مفید است و استخوان‌های افراد را محکم می‌کند.سنجد در بیماری استئوآرتریت، اثرات بالینی و ضددردی مشابه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی داشته و نه تنها برای معده مضر نبوده بلکه به‌دلیل اثرات حفاظتی خود و عوارض جانبی کمتر می‌تواند جایگزین داروهای معمول ضدالتهابی غیراستروئیدی شود.