۱۰-۱۲ سالی هست قلیان به یکى از سرگرمی‌های رایج در ایران به ویژه در میان جوانان و نوجوانان تبدیل شده است و هر چه هم وزارت بهداشت و پزشکان به جوانان توصیه میکنند این عادت خطرناک را ترک کنند، بی‌تأثیر است.
به گزارش لقمه، از جهت منع مصرف عمومی قلیان نیز، گر چه بارها از سوی مسئولان وزارت بهداشت و نیروی انتظامی مصرف آن در اماکن عمومی و به خصوص سفره‌خانه‌های سنتی و قهوه‌خانه‌ها منع شده، اما هنوز شاهد مصرف آن در این اماکن هستیم و استقبال از آن با این برحذر داشتن‌ها نه تنها کاهش نیافته؛ بلکه هر روز تعدادی از کسانی که اهل آن نیستند، توسط دوستانشان «قلیان‌کش» می‌شوند.
سال گذشته دیوان عدالت اداری در حکمی، ممنوعیت مصرف قلیان در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها را ابلاغ کرد که امید می‌رفت با این حکم قضایی شاهد جمع شدن بساط قلیان باشیم اما متأسفانه چنین انتظاری بیهوده بود.
* چرا قلیان نکشیم؟!
متخصصان دانش پزشکی، اعلام کرده‌اند ریه قلیان‌کشان، در هر وعده مصرف، دودی معادل یک پاکت سیگار دریافت میکند. بیشتر سیگاری‌ها به طور معمول ۱۰ نخ در روز دود میکنند که موجب استنشاق ۵ لیتر دود میشود؛ این در حالی است که مصرف‌‌کنندگان قلیان در هر وعده مصرف که معمولاً یک ساعت به طول می‌انجامد، حدود ۱۷۰ پُک می‌‌زنند که هر پک کوچک به طور متوسط حاوی ۱۵۰ میلی‌لیتر و یک پک عمیق، موجب فروبردن یک لیتر دود است.
* جمع خطرناک دود و رطوبت
داوود علیمحمدی، پزشک عمومی با اشاره به اینکه دود قلیان، علاوه بر داشتن تمام مضرات سیگار، عوارض دیگری هم دارد میگوید: «به خاطر مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می‌‌تواند عامل مهمی برای رشد میکربها باشد.
به گفته وی تحقیقات نشان داده است مواد داخل لوله قلیان حاوی صدها نوع میکرب است و این میکربها با استنشاق دود، وارد دستگاه تنفس شده، موجب ایجاد عفونت‌های خطرناک و مزمن میشود.
اثرات این میکربها شاید دفعتاً بروز نکند ولی قطعاً بعدها به دلیل نفوذ این میکربها در لایه‌های مختلف ریه، بدن فردی که قلیان می‌کشد، به شدت مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند برونشیت، آمفیزم ریه، آسم خفیف و در نهایت آسم شدید و مزمن میشود. البته با تأسف باید اشاره کرد، شخص هنگامی به بیماری خود و شدت آن پی می‌‌برد که دیگر قابل درمان نیست و باید عذاب بیماری را تا آخر عمر تحمل کند».
مریم تقوی پزشک عمومی نیز با اشاره به اینکه شخص مبتلا به بیماریهای مختلف ریه، اگر به کشیدن قلیان ادامه بدهد، بی‌تردید به سرطان ریه و انواع سرطانهای دستگاه تنفسی مبتلا خواهد شد، درباره تنباکوهای میوه‌ای میگوید: «به اکثر تنباکو‌هایی که در بازار موجود است و مورد مصرف قرار می‌گیرد، اسانس‌هایی اضافه می شود که این اسانس‌ها علاوه بر تحریک منفی دستگاه تنفس، موجب حساسیت و آلرژی میشود، بنابراین علاوه بر بیماریهای ذکر شده، افراد مصرف‌کننده قلیان، رفته ـ رفته به امراض آلرژیک و سرفه‌های مزمن هم دچار می‌شوند».
«آیا وقتی دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی شود؟». این ادعایی است که برخی مصرف‌‌کنندگان قلیان مطرح میکنند.
علیمحمدی، پزشک عمومی در پاسخ به این ادعا اظهار می‌دارد: «این تصور، کاملاً غلط و بسیار مضحک است زیرا دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن میشود و آثار سوء خود را می‌‌گذارد. این ادعا به هیچوجه صحیح نیست و حتی در هوایی که دود قلیان منتشر میشود هم افرادی که در معرض دود قرار می‌گیرند و خودشان قلیان نمی‌کشند، در درازمدت دچار عوارض سوء قلیان می‌شوند».
دکتر تقوی نیز درباره این ادعا که وجود آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی آن را می گیرد، می‌افزاید: «بیشتر مواد مضر و سمی قلیان از جمله نیکوتین و خاکستر، مستقیماً وارد ریه میشود و به خاطر پک‌های عمیقی که فرد برای جذب دود می‌‌زند، تخریب‌های جدی به ریه وارد می شود».
وی با اشاره به اینکه انواع بیماریهای بدخیم سرطان اعم از سرطان ریه، لوزالمعده، لب و دهان، حنجره، مری و معده، کبد و سرطان فوق‌العاده بدخیم و دردناک روده بزرگ از عوارض مصرف قلیان هستند، در مورد عوارض خوش‌خیم آن میگوید: «حداقل عوارض مصرف قلیان، انواع زخم‌های گوارشی است. قلیان موجب ریفلاکس(برگشت اسید معده به مری) میشود که در نتیجه آن فرد سوزش شدیدی در سر دل احساس میکند و دچار تهوع نیز میشود.
قلیان‌کش‌هایی که به ریفلاکس مبتلا می‌شوند و این عارضه مکرر برایشان تکرار میشود، ممکن است در آینده در آستانه ابتلا به سرطان مری نیز قرار گیرند».
از سوی دیگر، در برخی کشورهای اروپایی نیز پس از نفوذ و رسوخ قلیان، با کشف ضررهای غیرقابل جبران کشیدن آن، ممنوعیت‌هایی در نظر گرفته شده است.
چندی پیش، ۸۰۰ کافه قلیان‌کشی فرانسه که به خاطر بوی تنباکوی میوه‌ای و غلغل قلیان‌ها مشهور بودند و نیمی از آنها در پایتخت ـ پاریس ـ واقع هستند، به هزاران کافه و رستورانی پیوستند که قانون ممنوعیت کشیدن سیگار را رعایت می‌کردند و آنها نیز با توجه به آنکه ضررهایی بیش از کشیدن سیگار در قلیان وجود دارد، به دستور وزارت بهداشت فرانسه، محدودیت‌هایی برای قلیان‌کشی در نظر گرفتند. حتی این ۸۰۰ قلیان‌کشی، تا آستانه تعطیلی نیز پیش رفتند.
دکتر علیمحمدی میگوید: «گر چه دود استتشاق‌شده به‌وسیله قلیان، نسبت به سیگار، تحریک‌کنندگی کمتری دارد و مقدار نیکوتین کمتری نیز دارد؛ اما همچنان ماده‌ای سمی است و با توجه به حجم بالای دود استنشاق شده، یک‌بار قلیان کشیدن معادل کشیدن ۴۰ نخ سیگار است».
دکتر تقوی نیز عنوان میکند: «مصرف قلیان نیز مانند دود کردن سیگار، تاثیرات مضر آشکاری بر دو عضو حیاتی بدن یعنی ریه‌ها و قلب دارد. سرطانهای ریه و مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد و افزایش حملات آسم و ذات‌الریه برخی خطرات مشترک کشیدن سیگار یا قلیان است».
به گفته وی «سایر خطراتی که در کشیدن سیگار مشاهده نمی‌شود، ولی در کشیدن قلیان وجود دارد، بیماریهای عفونی مثل هپاتیت ب(بر اثر استفاده مشترک از شیلنگ قلیان) و افزودن الکل یا داروهای روانگردان به تنباکوی قلیان است.
پژوهش‌ها و آزمایشها هم نشان داده است پس از ۴۵ دقیقه کشیدن قلیان مونوکسید کربن، نیکوتین پلاسما و ضربان قلب به شدت بالا می‌رود. کشیدن قلیان در کنار سرطان ریه با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان و مثانه نیز همراه است و خطر ابتلا به سل ریوی را نیز افزایش می‌دهد.
کشیدن قلیان حجم تنفسی بدن را کاهش داده و مواد سمی ناشی از نوع توتون و تنباکوی قلیان، سلامت افراد را با خطر بسیار جدی مواجه میکند».
دکتر داوود علیمحمدی نیز میگوید: «مصرف قلیان موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی نیز میشود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد.
مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلولهای سازنده استخوان موجب پوکی استخوان میشود. از سوی دیگر، در سیستم گوارشی و در بیمارانی که به سوء هاضمه مبتلا هستند.
کشیدن قلیان یا استنشاق دود آن برای کسی که قلیان نمی‌کشد اما در جایی حضور دارد که قلیان می‌کشند، در ایجاد زخم های گوارشی، تشدید برگشت اسید معده به مری و ایجاد سرطانهای دستگاه گوارش موثر است.
همچنین در بیمارانی که دچار زخم های سیستم گوارشی هستند، مصرف قلیان بهبود زخم را به تأخیر می‌اندازد و پاسخ به درمان را کند میکند. پزشکان به بیمارانی که از سوء هاضمه رنج می‌برند توصیه اکید میکنند که برای افزایش تاثیر درمان و کاهش احتمال عود بیماری، به طور جدی کشیدن قلیان را ترک کنند».
بر خلاف تصور و باور عمومی که معتقدند ضرر قلیان از سیگار و سایر مواد دخانی کمتر است و آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی آن را می گیرد، ولی با توجه به میزان و مدت مصرف قلیان باید اعلام کرد ضرر و عوارض جسمی و روانی استعمال قلیان از سیگار و سایر مواد دخانی نه تنها کمتر نیست بلکه میزان و نوع عوارض آن بیشتر و متنوع‌تر است.
گزارش: محمدمهدی داماد
بازگشت به صفحه نخست