تغذیه در شرایط بحران

لقمه: هر ساله بلایای طبیعی و یا حوادث ساخته دست بشر در هر گوشه از جهان رخ می‌دهد كه بر زندگی افراد آن منطقه تاثیرگذار خواهد بود. معمولا این بلایا باعث تخریب محیط زیست واز دست رفتن جان تعدادی از انسان‌ها می‌شود. تعدادی نیز مجروح گشته و خانه‌های خود را از دست می‌دهند و ممكن است از لحاظ فیزیولوژیك، اقتصادی، اجتماعی و روحی روانی زندگی افراد باقیمانده دستخوش تغییر شود. كمبود غذا اولین پیامد شرایط بحران می‌باشد كه می‌تواند منجر به قحطی و ایجاد سوء تغذیه‌های پروتئین انرژی وك مبود ریز مغذی‌ها و در نتیجه تشدید شرایط بحران و شیوع انواع بیماری‌ها و یا افزایش مرگ و میر شود.

ذخیره غذایی در شرایط اضطرار باید تامین كننده نیازهای تغذیه‌ای همه گروه‌های سنی هم از لحاظ كمی وكیفی وهم از جنبه‌های ایمنی باشد. هدف از این دستورالعمل ایجاد ابزاری برای تخمین نیازهای تغذیه‌ای مردم در شرایط بحران می‌باشد. ارائه خدمت صحیح درشرایط بحرانی عامل مهمی در جهت تخفیف عوارض حادثه خواهد بود. یكی از موارد بسیار ضروری در این زمینه خدمات تغذیه‌ای ا ضطراری می‌باشد كه می‌تواند در بر گیرنده افراد حادثه دیده و داوطلبین امداد رسانی باشد. در شرایط بحران تغذیه مناسب جهت حفظ بقای بازماندگان و توانایی مقابله با شوك‌های وارده و تامین انرژی لازم برای امداد رسان‌ها ضروری می‌باشد.

 سبد غذایی بر پایه تامین 2100 كیلوكالری انرژی در روز:
تخمین نیازهای انرژی برای افراد بر اساس در نظر گرفتن فاكتور‌های وزن، قد، سن، جنس و فعالیت بدنی می‌باشد. متوسط انرژی مورد نیاز جمعیت بر اساس متوسط وزن با در نظر گرفتن فاكتور سن و جنس تعیین شده است كه تقریبا 2100 كیلو كالری در روز می‌باشد، البته در این جمعیت زنان باردار وشیرده هم لحاظ شده‌اند.

جیره غذایی استاندارد:
جیره غذایی استاندارد تامین كننده نیازهای اولیه هر فردی است بدون در نظر گرفتن نیازهای تغذیه‌ای خاص ویا زیر گروه‌های سنی برای مثال گروه اطفال دچار سوء تغذیه به غیر از جیره غذایی استاندارد به جیره اضافی و مكمل هم نیاز خواهند داشت.به همین جهت پایش در تمامی گروه‌های سنی به منظور اطمینان از دریافت غذای كافی باید انجام شود.

مشخصات دموگرافیك:
نحوه توزیع و تركیب جمعیت هم بر متوسط كالری دریافتی تاثیر گذار می‌باشد، برای مثال اگر در كل جمعیت آمار پسران 19-10ساله بالا باشد، حدود 300 كیلوكالری در روز به متوسط دریافت كالری باید اضافه شود.

درجه حرارت محیطی:
در شرایط محیطی سرد میزان توزیع انرژی افزایش می‌یابد، به ویژه در پناهگاه‌های سرد و بدون وسایل گرمایشی. به طور كلی درجه حرارت 20 درجه سانتیگراد شرایط نرمال بوده وبه ازاء هر 5 درجه كاهش دما، حدود 100 كیلو كالری ‌باید به متوسط انرژی دریافتی اضافه شود، برای مثال در شرایطی كه درجه حرارت هوا 10-5 درجه سانتیگراد می‌باشد، متوسط كالری دریافتی افراد حدود 2400-2300 كیلوكالری در روز برآورد خواهد شد.

كیلوكالری اضافه شده    درجه هوا به سانتیگراد
   -                                           20    
  100                                       15
  200                                       10
  300                                        5
  400                                        0

درجوامعی كه سوء تغذیه رایج است و تغذیه كافی در برخی از گروه‌ها وجود ندارد، 2100 كیلوكالری در روز مناسب بوده و برای اطفال در حال رشد و نوجوانان مناسب می‌باشد.
 

زنان باردار و شیرده:
در شرایط بحران باید به نیازمندی‌های خاص زنان باردار و شیرده توجه داشت. نیاز به كالری در دوران بارداری 285 كیلوكالری در روز و در دوران شیردهی 500 كیلوكالری در روز افزایش می‌یابد كه ‌باید تامین شود.
تجربه نشان داده است كه در شرایط بحران و اضطرار میزان مرگ و میر اطفال و نوجوانان افزایش می‌یابد، به همین جهت توصیه می‌شود كودكان شیرخوار حتما از شیر مادر تغذیه شوند و در صورت عدم امكان آن از فرمولاهای ویژه اطفال استفاده شود. بعد از 6 ماهگی اطفال مهم است كه غذای كافی از لحاظ پروتئین و انرژی به كودك داده شود. غذاهای به اشكال نیمه جامد و مخلوط غلات و حبوبات و سبزیجات در این شرایط مناسب می‌باشد.
گروه هدف در تغذیه در شرایط بحرانی، افراد حادثه دیده، امدادگرها و افرادی می‌باشند كه خانه و كاشانه خود را از دست داده‌اند

سالخوردگان:
در این افراد از آنجاییكه متابولیسم پایه كاهش یافته و فعالیت بدنی كمتری دارند، نیاز به انرژی كاهش می‌یابد، ولی نیاز به ریز مغذی‌ها كم نمی‌شود. از طرفی به دلیل ناتوانی‌های فیزیكی و ضعف احتمال دارد كه امكان دسترسی به جیره غذایی خود را نداشته باشند.

تاثیر استرس بر دستگاه گوارش و عملكرد فیزیولوژیك بدن:
فشار‌های روانی، ترس و استرس ممكن است باعث از دست رفتن اشتها، تهوع، استفراغ، افزایش اسیدیته، نفخ و اسهال و یبوست گردد. همچنین در این شرایط عملكرد فیزیولوژیك بدن هم دچار اختلال شده و ممكن است به زخم‌های گوارشی وكمر درد و در صورت شدت و دوام استرس به بیماری‌های قلبی- عروقی وسرطان منجر گردد.

توجهات كلی در امداد رسانی تغذیه‌ای در شرایط بحران: 
میزان ذخیره آب و غذا در شرایط بحران حداقل 30 روز ودر شرایط بهینه به مدت 6 ماه در نظر گرفته شود.بهتر است غذاهایی انتخاب شوند كه برای نگهداری به یخچال و برای مصرف به پخت و آماده سازی نیازی نداشته باشند. مانند انواع كمپوت و كنسرو گوشت وسبزیجات، انواع بیسكویت و كراكر‌ها، مغزها و خشكبار و مربا و عسل.
 در دسترس بودن آشپزخانه متحرك وكانتین‌های حمل غذا برای سهولت امداد رسانی به آسیب دیدگان و امدادگرها.
در دسترس بودن ظروف یكبار مصرف به مقدار كافی.
 اطمینان از در دسترس بودن آب قابل شرب.
 در دسترس بودن غذاهای مخصوص اطفال.
 در نظر گرفتن نیازهای تغذیه‌ای زنان باردار، شیرده، اطفال، سالخوردگان و افراد دیابتی.
 جلوگیری از مسمومیت‌های غذایی و انجام نمونه گیری‌های لازم جهت كنترل آلودگی.
 به منظور جلوگیری از انتشار مسمومیت‌های غذایی از غذاهای فاسد شدنی استفاده نشود.
 مواد غذایی در محلی سرد و خشك و دور از دسترس حشرات و جوندگان نگهداری شوند.
 تهویه محل نگهداری به خوبی كنترل شود و به تاریخ انقضای محصول توجه گردد.
 از غذاهای سبك و زود هضم استفاده شود.
 نوشیدنی‌های محرك استفاده نشوند.
 از میان وعده‌های پر انرژی مانند شكلات‌های انرژی‌زا، مغزها و خرما استفاده شود. امدادگرها باید مایعات كافی دریافت نمایند و روزانه 1تا 2 لیتر مایعات و 5-4 وعده غذای سبك حتی در شرایطی كه احساس گرسنگی نمی‌كنند مصرف نمایند و از مصرف نوشیدنی‌های محرك مانند چای، قهوه و نوشیدنی‌های كافئینه خودداری كنند.
 برای كودكان آب و شیر كافی باید در نظر گرفته شود، زیرا طاقت بی‌آبی را ندارند و اگر شیر در دسترس نبود آب جوشیده و قند برای مدتی محدود به آنها داده شود.
 انواع شیر خشك كودكان و غلات صبحانه در دسترس باشد.
 فرمولاهای گاواژ و پودر‌های تهیه رژیم‌های غذایی مایع در دسترس باشد.
 حدود 40 درصد آب مورد نیاز بدن از مواد غذایی تامین می‌شود. منابع عمده آن شیر، میوه و سبزی می‌باشد. در این شرایط ذخیره‌سازی شیرهای مدت‌دار كمك كننده خواهد بود.

نویسنده: مریم آریافر