پوکی‌استخوان شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوانی و یک بیماری همه‌گیر در جهان است که با کاهش توده‌ی استخوانی و به هم خوردن و در هم ریختن اجزا و تشکیلات ساختمانی بافت استخوانی مشخص می‌شود.
به گزارش لقمه، استخوان یک بافت زنده است که از دو لایه تشکیل شده است. لایه‌ی خارجی ضخیم و لایه‌ی داخلی اسفنجی (شبکه‌هایی محکم و سفت) است که شبیه لانه زنبور می‌باشد. وقتی سوراخ‌های مابین شبکه‌های لایه‌ی داخلی به علت تخریب بافت بزرگ شوند به آن پوکی‌استخوان می‌گویند. در اثر چنین تغییری استخوان ضعیف شده و با کوچک‌ترین ضربه دچار شکستگی می‌شود.
این تغییر زمانی رخ می‌دهد که سرعت تخریب استخوان بیشتر از سرعت تولید آن و یا به عبارتی سرعت فعالیت استئوکلاست‌ها بیشتر از استئوبلاست‌ها شود یعنی جایگزینی هومئوستاتیک در استخوان نرمال، دست‌خوش تغییر می‌شود.
اما چرا یائسگی باعث تشدید پوکی‌استخوان می‌شود؟
استروژن یک هورمون جنسی زنانه است که بخش اعظم آن تا قبل از یائسگی از تخمدان‌ها ترشح می‌شود که علاوه بر کنترل دوره‌های قاعدگی، این هورمون به نگهداری کلسیم در استخوان و حفظ توده استخوانی کمک می‌کند؛ اما ترشح این هورمون در دوران یائسگی از طریق تخمدان‌ها قطع می‌شود. لذا زنان بعد از یائسگی به دلیل کمبود استروژن بخشی از توده‌ی استخوانی خود را نیز از دست می‌دهند.
شکستگی‌های استخوانی ناشی از پوکی‌استخوان می‌تواند منجر به عوارضی مثل کمردرد، کاهش قد، کاهش حجم قفسه سینه، یبوست، درد شکم، نفخ و اتساع شکم و کاهش اشتها شود. در کنار موارد فوق می‌توان به مشکلات روحی و روانی عمده‌ای نظیر اضطراب و افسردگی در نتیجه از دست دادن توانایی انجام کارهای شخصی و احساس سرباری روی دوش اطرافیان اشاره کرد.
پوکی استخوان فقط به پوکی‌استخوان خلاصه نمی‌شود
بررسی‌های انجام‌شده در اروپا و آمریکا نشان داده‌اند که شکستگی‌های ناشی از پوکی‌استخوان از نظر میزان ناتوان‌کنندگی، بعد از بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت شیرین، سرطان ریه و سیروز کبد، رده پنجم را به خود اختصاص داده است و شکستگی استخوان ران منجر به 10 تا 20 درصد افزایش مرگ‌ومیر در طی سال‌های اول بعد از شکستگی می‌شود. پوکی‌استخوان سالانه منجر به 8.9 میلیون شکستگی استخوانی در جهان می‌شود که از این مقدار بیش از 1.4 میلیون در آمریکا و 3.1 میلیون در اروپا اتفاق می‌افتد و سهم منطقه خاورمیانه 0.3 میلیون می‌باشد.
درمان‌ها
به طور معمول جهت درمان پوکی‌استخوان از ترکیبات کلسیم و نیز انواع داروهای هورمونی استفاده می‌گردد که این داروها خود می‌توانند منجر به عوارض دیگری از جمله سنگ کلیه شوند؛ اما امروزه مطالعات نشان داده‌اند که پوکی‌استخوان، با شرایط التهاب و عوامل اکسیدانی در ارتباط است که همه این‌ها از وجود رادیکال‌های آزاد ناشی می‌شود. رادیکال‌های آزاد ترکیباتی هستند که به هنگام سوختن مواد غذایی در بدن و تبدیل شدن آن‌ها به انرژی تولید می‌شوند، همچنین عوامل محیطی مانند دود سیگار، آلودگی هوا و اشعه فرابنفش نیز منجر به تولید شدن رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین تأثیرات رادیکال‌های آزاد بر بدن ایجاد پوکی‌استخوان است. چگونه؟
گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) یا فرم‌های رادیکالی اکسیژن با بیماری‌های متعددی در ارتباط‌اند که یکی از این موارد پوکی‌استخوان می‌باشد. از گونه‌های فعال اکسیژن و سایر عوامل رادیکالی در کل با عنوان اکسیدان یاد می‌شود. در مقابل ترکیباتی تحت عنوان آنتی‌اکسیدان‌ها وجود دارند که کار آن‌ها خنثی ساختن آسیب‌های اکسیدان‌ها در بدن می‌باشد. در شرایط طبیعی بدن، اکسیدان‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها در تعادل‌اند. در صورتی که این تعادل از بین برود و مقدار اکسیدان‌ها در بدن افزایش یابد وضعیتی تحت عنوان استرس اکسیداتیو به وجود می‌آید که منجر به تسریع روند پوکی‌استخوان می‌شود. در اینجاست که مصرف ویتامین E می‌تواند در پیشگیری از پوکی‌استخوان کمک کننده باشد. ویتامین E یک ترکیب محلول در چربی است که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند و از بدن در برابر آسیب‌های اکسیدانی محافظت می‌کند لذا نقش پیشگیری کننده‌ای از بروز پوکی‌استخوان ایفا می‌کند.
ویتامین‌ها موادی هستند که بدن برای بقا و سلامت خود نیاز دارد که به صورت روزانه و از طریق غذاها آن‌ها را دریافت کند.
مقدار مورد نیاز روزانه از ویتامین E بسته به سن افراد متفاوت است. این مقادیر در جدول زیر لیست شده‌اند:
سن ویتامین E مورد نیاز (میلی‌گرم در روز)
تولد تا 6 ماهگی 4
نوزادان 7 تا 12 ماهه 5
کودکان 1 تا 3 ساله 6
کودکان 4 تا 8 ساله 7
کودکان 9 تا 13 ساله 11
نوجوانان 14 تا 18 ساله 15
بزرگ‌سالان 15
بارداری 15
شیردهی 19
در خانم‌های یائسه نیز مانند افراد بزرگسال، روزانه دریافت حداقل 15 میلی‌گرم ویتامین E ضروری است.
مواد غذایی که حاوی مقدار زیادی ویتامین E هستند
* روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان و روغن ذرت (استفاده از روغن‌ها و کره‌های گیاهی به جای روغن‌های حیوانی توصیه می‌شود).
* مغزها (بادام‌زمینی، فندق، بادام) و دانه‌ها (مانند تخم آفتابگردان)
* سبزیجات سبز مانند اسفناج و بروکلی
عموما روغن‌های گیاهی بهترین منابع ویتامین E می‌باشند. از آنجایی که این ویتامین در برابر حرارت به شدت حساس است، مقدار بسیار زیادی از آن با پختن غذاها در دماهای بالا (سرخ کردن) تخریب شده و از بین می‌رود. لذا جهت حفظ ویتامین‌ها، آب‌پز کردن به جای سرخ کردن توصیه می‌شود.
قرص‌های ویتامین E
افراد سالم با رژیم‌های غذایی صحیح نیازی به استفاده از مکمل‌های ویتامینی ندارند. استفاده از مکمل ویتامین E در افرادی که رژیم‌های غذایی بسیار کم‌چرب دارند و همچنین در خانم‌های یائسه جهت پیشگیری از بروز پوکی‌استخوان نیاز خواهد بود. مقدار ویتامین E در قرص‌های مولتی‌ویتامین- مینرال اغلب 20 میلی‌گرم می‌باشد درحالی‌که قرص‌های ویتامین E، با دوزهای 65 میلی‌گرم (100 IU) تا 650 میلی‌گرم (1000IU) عرضه می‌شوند که این دوز بسیار بیشتر از مقدار مورد نیاز روزانه می‌باشد و مصرف روزانه مکمل‌های ویتامین E با دوزهای بالا باید تحت‌نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد. در خانم‌های یائسه مصرف روزانه مکمل‌های 100 میلی‌گرمی ویتامین E (با تجویز پزشک یا متخصص تغذیه) جهت پیشگیری از آسیب‌های اکسیدانی بعد از یائسگی از جمله پوکی‌استخوان مفید خواهد بود.
بازگشت به صفحه نخست