آیا مصرف ماهی در دوران بارداری می تواند مضر باشد؟

به گزارش لقمه، اگرچه ممکن است در ظاهر، مطالب ارائه شده در کتابهای متعدد، متفاوت باشند؛اما در کل همه کتابها به یکسری نکات مشابه اشاره دارند و اینکه زنان باردار بایدموضوع افزایش تنوع در مصرف غذاهای سالم را با هدف افزایش دریافت مواد مغذی در دوران بارداری رعایت نمایند تا افزایش وزن مناسب و بارداری بی خطر داشته باشند همچنین به خانمهای باردار توصیه می شود که دریافت ماهی و فراورده های دریایی را به دلیل وجود مواد سمی نظیر جیوه در آنها و تاثیر مضر جیوه بر جنین محدود کنند.

از سال 1994 زمانی که متخصصان در خصوص افزایش میزان جیوه موجود درگوشت ماهی اظهار نگرانی نمودند، سازمان غذا و کشاورزی آمریكابه کلیه زنان باردار و زنانی که قصد بارداری دارند توصیه نمود که مصرف ماهی و فراورده های دریایی را محدود نمایند.سازمانهایی مثل FDA ،سازمان حفاظت از محیط زیست و انجمن رژیم شناسان آمریکا توصیه های تغذیه ایبرای زنان باردار منتشر کردند.برای مثال، به زنان باردار توصیه شده است که درهفته بیش از 340 گرم ماهی مصرف نکنند و ترجیحا از ماهیهاییکه میزان جیوه کمتری دارند استفاده نمایند تا از این طریق احتمال ابتلا جنین به اختلالات متابولیکی و نقصهای مادرزادی کاهش یابد زیرا مطالعات علمی نشان داده اند که مسمومیت با جیوه در دوران بارداری می تواند آسیبهای جبران ناپذیری به جنین وارد کند.

برای حفظ سلامت جنین و داشتن بارداری سالم به کلیه زنان باردار و شیرده توصیه می کنیم که مصرف گوشت ماهی را به 228 تا 340 گرم در هفته محدود نمایند وماهیهای با محتوای بالای جیوه مثل ماهی خال مخالی و اره ماهی را در این دوران مصرف نکنند.

در کنار این توصیه جهت دستیابی به رژیم غذایی سالم که سرشار از ویتامینها و مواد مغذی باشد،پیشنهاد می کنیم که مصرف نمک،شکر و شیرینیجات، غلات تصفیه شده و چربیها بخصوص چربی اشباع کاهش یابد و به جای آن،غلات کامل،میوه ها و سبزیجات و نوشیدنیهای مغذی مثل شیر و آب میوه های طبیعی مصرف شود همچنین، تنوع در مصرف فراورده های دریایی نیز رعایت گردد.

ارزش تغذیه ای ماهی

یکی از مهمترین دلایلی که تاکید می کنیم خانمها در دوران بارداری حتما از ماهی استفاده نمایند و آن را از برنامه غذایشان حذف نکنند ارزش تغذیه ای بالای آن می باشد. گوشت ماهی در مقایسه با گوشت قرمز مقدار کالری کمتری دارد و در مقابل نوع چربی موجود در ماهی برای سلامتی بسیار مفید می باشد .گوشت ماهی منبع غنی پروتئین با کیفیت بالا و انواع مواد معدنی می باشدکه این خواص تغذیه ای ،ماهی را بعنوان یکی از بهترین انتخابهای غذایی در دوران بارداری مطرح می کند.

ماهی و فراورده های دریایی منبع اصلی اسیدهای چرب امگا3 در برنامه غذایی هستندو یکی از مهمترین خواص اسیدهای چرب امگا3 این است که برای تکامل سیستم عصبی نوزادان ضروری است. بررسیها نشان داده اند که نوزادان جهت رشد و تکامل مغز وسیستم عصبی و همچنین تکامل سیستم بینایی نیاز به اسیدهای چرب امگا3 دارندکه مهمترین منبع غذایی این اسیدهای چرب ماهی و فراورده های دریایی است.

یکی دیگر از خواص تغذیه ای ماهی تاثیر مصرف ماهی در کاهش افسردگی در افراد است.بیشتر مطالعات ارتباط بین افزایش مصرف مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا3 و کاهش علائم افسردگی را در گروههای مختلفی سنی و جنسی نشان داده اند .

سطح اسیدهای چرب امگا3 در زنان باردار به دلیل استفاده جنین از اسیدهای چرب موجود در بدن مادر و عدم جبران آن از طریق رژیم غذایی کاهش یافته و در نتیجه احتمال ابتلا به افسردگی در زنان باردار افزایش می یابد.همچنین کاهش دریافت ماهی به عنوان منبع اصلی اسیدهای چرب امگا3 در رژیم غذایی می تواند با افسردگی پس از زایمان در برخی از زنان نیز مرتبط باشد.

بررسیها نشان داده است که مصرف ماهی می تواند احتمال ابتلا به پره اکلامپسی در دوران بارداری را کاهش دهد زیرا اسیدهای چرب امگا3 موجود در ماهی پیش ساز ترکیباتی بنام پروستاگلاندینها هستند که نقش مهمی در جلوگیری از پره اکلامپسی دارد. علاوه بر این مصرف ماهی در دوران بارداری می تواند به مناسب بودن وزن نوزاد در زمان تولد و بارداری راحت و بدون مشکل کمک کند.

اما وجود متیل جیوه در ماهی و تاثیر منفی آن بر سلامت جنین از جمله بروز تاخیر در تکامل و رشد جنین و عقب ماندگی ذهنی، مصرف این غذای مغذی را با نگرانیهایی همراه کرده و باعث شده است که توصیه به محدود نمودن مصرف ماهی در این دوران داشته باشیم بخصوص اینکه علائم مسمومیت با متیل جیوه در زنان چندان واضح و مشخص نیست و ممکن است سطح متیل جیوه در بدن مادر بالا باشد بدون اینکه مادر دچار عارضه و مشکلی گردد و در مقابل این سطح بالای متیل جیوه به جنین آسیب برساند .

با توجه به ارزش تغذیه ای بالای ماهی و لزوم مصرف آن در دوران بارداری ضروری است آموزشهای لازم به مادران در خصوص مقدار مصرف ماهی و اینکه چه نوع ماهی برای مصرف در این دوران مناسبتر است داده شود.

چه نوع ماهی برای مصرف در دوران بارداری مناسبتر است؟

ماهی مناسب برای مصرف در دوران بارداری ماهی است که محتوای اسیدهای چرب امگا3 آن بالا باشد و در مقابل میزان متیل جیوه پایینی داشته باشد. ماهیهایی نظیر ماهی شاد، سالمون،هرینگ،ماهی سفید، ساردین جزء ماهیهای مناسب برای مصرف از لحاظ محتوای متیل جیوه هستند همچنین میگو، صدف،ماهی تن کنسروی هم غنی از اسیدهای چرب امگا3 هستند و محتوای متیل جیوه کمی دارند و برای مصرف در دوران بارداری مناسب می باشند. در مقابل اره ماهی ،کوسه ماهی جزء ماهی هایی هستند که محتوای متیل جیوه بالایی دارند و نباید در دوران بارداری استفاده شوند.

مضرات مصرف ماهی

علاوه بر وجود جیوه در ماهی که می تواند منجر به بروز اختلالات تکاملی در جنین شود، مشخص شده است که آلاینده های دیگری نیز متاسفانه در ماهی وجود داردکه می تواند برای افراد بخصوص زنان باردار مضر باشد نظیر بیفنیلهای پلی کلرینه (PCB) ،دی اکسین و ددت که اغلب از طریق آبهای آلوده وارد بدن ماهی شده و در گوشت یا پوست ماهی تجمع می یابند. البته برخی مطالعات نشان داده اند که میزان این آلاینده ها در ماهی بسیار ناچیز می باشد و برخلاف جیوه اثرات مضر زیادی ایجاد نمی کند.

در کنار توصیه به مصرف ماهیهایی با محتوای جیوه پایین ، به زنان باردار در خصوص نحوه مصرف ماهی توصیه می کنیم که از خوردن ماهی خام و نیمه پخته اجتناب کنند و همه فراورده های دریایی را پیش از مصرف بخوبی بپزند. زیرا در اثر مصرف ماهی خام عواملی نظیر سالمونلا،استافیلوکک اورئوس و عفونتهای ویروسی و حتی انگل از طریق جفت به جنین منتقل می شود که می تواند منجر به بروز نقصهای مادرزادی در نوزاد شود.

توصیه های پایانی

باید توجه نمود که ارزش تغذیه ای و نقشی که مصرف ماهی می تواند بر سلامت مادر و کودک داشته باشد بسیار بیشتر از مضرات آن می باشد . به همین دلیل توصیه می کنیم که در دوران بارداری جهت استفاده از مزایای فراورده های دریایی در انتخاب نوع ماهی مصرفی توجه بیشتری شود و در برنامه غذایی از ماهیهایی با محتوای پایین جیوه استفاده گردد. قبل از اینکه ماهی خریداری شود در ارتباط با اینکه ماهی مورد استفاده در چه آبی پرورش یافته تحقیق کنید و ماهیهایی خریداری نمایید که در آبهایی با آلودگی کمتر پرورش یافته اند.معمولا ماهیهای نزدیک دریاچه ها،رودخانه ها و مناطق ساحلی میزان آلودگی کمتری دارند و در صورت عدم دسترسی به این ماهیها به خانمهای باردار و شیرده توصیه می کنیم در هفته به مقدار 180 گرم از ماهیهای آبهای عمومی مصرف کنند.

همچنین پیشنهاد می کنیم که ماهی و فراورده های دریایی به دقت قبل از مصرف پخته شوند زیرا بسیاری از آلودگیهای موجود در ماهی مثل سالمونلا و انگل ها در اثر حرارت از بین می روند.

بهتر است که ماهی از مراکز بهداشتی و مطمئن خریداری شود و در نگهداری آن به نکات بهداشتی توجه شود.اگر خانمها در خصوص مصرف ماهی در رژیم غذایشان در طول دوران بارداری نگران هستند و دسترسی به ماهی مناسب جهت مصرف ندارند می توانند اسیدهای چرب امگا3 را ازطرق دیگر دریافت نمایند.برای مثال با مصرف 3 قاشق چایخوری روغن ماهی یا استفاده از کپسول روغن ماهی براحتی 200-300 میلی گرم اسید چرب امگا3 مورد نیاز بدن تامین می گردد.

اما باید توجه نمود که جایگزین نمودن این روغنها بجای ماهی باعث می شود که سایر مواد مغذی موجود در ماهی مثل پروتئین،فسفر و... به بدن مادر نرسد.همچنین خانمهای باردار باید در مصرف روغن کبد ماهی احتیاط نمایندزیرا این روغنها حاوی مقادیر بالای ویتامین A ,D هستند که مصرف زیاد این ویتامینها مسمومیت زا بوده و برای مادر و جنین مضر می باشد.

مادران باردار برای تامین اسیدچرب مورد نیاز در این دوران همچنین می توانند از سایر منابع غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا3 در رژیم غذاییمانند گردو و دانه بزرک نیز استفاده نمایند. استفاده از غذاهای غنی شده با امگا3 مثل تخم مرغ یا شیر غنی شده با امگا3 نیز می تواند راهکاری دیگر جهت تامین اسید چرب مورد نیاز در دوران بارداری باشد.باید در نظر داشت از دیدگاه متخصصان تغذیه تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن از منابع غذایی سالم مقدم بر مکملهای غذایی می باشد. 



بازگشت به صفحه نخست