کاروانسرای خانات آن زمان که زنده شد، محلی شد برای برپایی جشن و نمایشگاه؛ هرچند روزهای پایکوبی و شلوغی در این کاروانسرای تاریخی تهران، چند صباحی بیشتر طول نکشید و حالا حجره‌های کاروانسرا، محلی برای فروش خشکبار شده است.
به گزارش لقمه، کاروانسرای خانات در خیابان صاحب‌جمع، شمال میدان شوش و جنوب چهارراه مولوی، با مساحتی نزدیک به 10هزار مترمربع قرار دارد. کاروانسرا نزدیک محلی است که زمانی به کوچه مرغی‌ها معروف بود که بعد بازگشایی توسط شهرداری، محله اندکی سروسامان داده شد تا شرایط رفت‌وآمد مهیاتر شود.
کاروانسرای خانات به اواخر دوره‌ی ناصرالدین‌شاه متعلق است که تا اواخر دوره‌ی قاجار به امین‌السلطان تعلق داشت و بعد هم توسط موسی‌خان امین‌الملک به سیدعلی اردهالی که حالا نوادگانش از وارثان این کاروانسرا هستند، واگذار شد.
کاروانسرای خانات در سال 1357 دچار آتش‌سوزی شد. مرمت آن توسط مالکان و با هزینه‌ی شخصی از سال 82 تا 87 زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد. بنا در سال 82 نیز در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و در سال 88 درهای بزرگ آن که از چوب روسی به ارتفاع 5 متر و با 40 گل‌میخ ساخته شده‌اند، به هوای برپایی جشن‌های نوروزی، باز شد. بعد از آن هم در خرداد 89 کاروانسرا، میزبان نمایشگاه صنایع دستی بود؛ اما پس از آن، دیگر خبری از تنها کاروانسرای پایتخت نشد.
یکی از مالکان کاروانسرای خانات - محمدعلی اردهالی - در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، شرحی از روزگار فعلی کاروانسرا داد.
اردهالی گفت: کاروانسرای خانات که مالکیت آن مشاع و در اختیار حدود 30 مالک است، اکنون کاربری تجاری - فرهنگی دارد که سرقفلی حدود 65 حجره از 70 پلاک آن، به صنف خشکبار فروخته شده است.
کاروانسرای خانات در دوره‌ای، انبار بود و برخی مالکان به عادت گذشته، تعدادی از حجره‌ها را به انبار تبدیل کرده بودند؛ اما حالا اردهالی تأکید دارد که کاروانسرا به هیچ‌وجه انبار نشده و صنف خشکبار در آن مستقر است.
او از طرح نخست و سرنوشتی که کاروانسرا به آن دچار شد، سخن گفت و اظهار کرد: طرح اولیه‌ام این بود که کاروانسرا هتل شود؛ اما بیشتر مالکان دوست داشتند، این کاروانسرا کاربری تجاری داشته باشد، برای احیای این کاروانسرا، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پول و تسهیلات نداده است، مالکان هم که افراد پولداری نیستند، اگر کمکی می‌کردند، فقط در این حد بود که این بنا از حالت فرهنگی و تاریخی خارج نشود.
وی تأکید کرد: کاروانسرای خانات با توجه به هدفی که داشته، اگر تجاری نمی‌شد، نمی‌توانست بنای فرهنگی هم شود، چون پیش از مرمت اصلا وضعیت خوبی نداشت و هر آن احتمال خراب شدن سقف‌های آن وجود داشت.
اردهالی سپس گفت: مالکان کاروانسرا در شرایطی که می‌توانستند این بنا را به پاساژ تبدیل کنند، با هزینه‌ی شخصی آن را مرمت و حفظ کردند.
او به جشن‌های نوروزی و نمایشگاه‌های صنایع دستی که روزگاری در این کاروانسرا برگزار می‌شد و نام آن را تا حدی بر سر زبان‌ها انداخت، اشاره‌ای کرد و افزود: جشن‌ها در فاصله‌ای بین پایان مرمت و شروع دوباره برگزار شد. اگرچه جشن‌ها باعث رونق شد، اما کاروانسرا زمانی محل برپایی جشنواره‌ها شده بود که کاربری کنونی هنوز اجرا نشده بود، وگرنه از همان زمان که کلنگ مرمت زده شد، حجره‌ها نیز به فروش رسیدند.
کاروانسرای خانات در روزهایی که پاتوق جشن‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بود، با یک موضوع دست به گریبان بود؛ «بافت اجتماعی منطقه» که آمدوشد غیرمحلی‌ها را سخت می‌کرد.
اردهالی درباره‌ی وضعیت بافت اجتماعی محله‌های اطراف کاروانسرا و اقداماتی که برای تغییر آن انجام شد، اظهار کرد: دست آقای قالیباف درد نکند، آن زمان که در کاروانسرا جشنواره‌هایی برگزار می‌شد، در بافت اجتماعی نیز تغییراتی را ایجاد کرد، مثلا پشت کاروانسرا، کوچه مرغی‌ها بود که جمع شد؛ اما برای این‌که اهالی فرهنگ راحت‌تر به این محل آمدوشد کنند، کار زیادی باید انجام داد.
وی اضافه کرد: آن زمان که جشن‌ها را برپا می‌کردند، بیشتر، مردم محلی به کاروانسرا می‌آمدند و کمتر شخصیت‌های فرهنگی به این مکان آمدوشد داشتند، آن هم به‌خاطر شرایط اجتماعی منطقه؛ بافت اجتماعی اطراف کاروانسرای تاریخی خانات مناسب نیست و به‌نظر می‌رسد ایجاد تغییرات در آن رها شده است.
بازگشت به صفحه نخست