رفتارهای نادرست غذایی در نوروز

در این دوران وقت و حوصله خرید روزانه کاهش می یابد، عرضه ی سبزیجات تازه در مغازه ها نیز به همین سرنوشت مبتلا می گردد! اگر سبزیجاتی هم وجود داشته باشد، چه کسی فرصت تمیز و ضدعفونی کردن آن ها را دارد؟ بنابراین مقدار سبزیجاتی که در یک رژیم متعادل باید وجود داشته باشد، ممکن است در دسترس نباشد.
طبق توصیه های تغذیه ای که در هرم غذایی پیشنهاد شده، لازم است یک فرد بزرگسال هر روز 5-3 واحد سبزیجات (خام یا پخته) مصرف نماید. این مقدار معادل 5 لیوان سبزیجات خام و یا 2 لیوان سبزیجات پخته یا آب سبزیجات(مثل آب هویج یا آب گوجه فرنگی و ...) می باشد.
منظور از سبزیجات نیز کلیه محصولات گیاهی از قبیل کدو، کاهو ، گوجه فرنگی، خیار، نخودفرنگی، لوبیا سبز، شلغم ، چغندر، ریواس، کلم، گل کلم، بروکلی ، آرتیشو و امثال آن ها هستند.
سبزیجات منبع بسیار با ارزش ویتامین هایی از قبیل ویتامین C، اسید فولیک، پیش سازهای ویتامین A (کاروتنوئیدها و بویژه کاروتن)، ویتامین E و مقدار کمی ویتامین های دیگر هستند که نقش های بسیاری در حفظ سلامتی بدن ایفا می کنند.

کلسیم، منیزیوم، فسفر، مقداری آهن ، کمی روی، مقداری ید و مقداری هم سلنیوم از جمله مواد معدنی بسیار ارزشمندی هستند که در سبزیجات یافت می شوند و تاثیر بسیار گرانبهایی بر سلامت افراد دارند.

فیبر موجود در سبزیجات از بیماری های گوارشی و بویژه سرطان های گوارشی و غیر گوارشی جلوگیری می کند. در ضمن رنگدانه های موجود در سبزیجات رنگی نیز خاصیت ضد سرطانی دارند.
از طرفی ممکن است در این ایام اتفاقات وحشتناک (از دید علمی!) دیگری هم بیافتد. مقدار مصرف غذاهای چرب و شیرین و نمکی خوشمزه، نوشابه های گازدار و تنقلات کم ارزش افزایش چشمگیری می یابد، بخصوص بعد از مصرف این همه غذاهای رنگارنگ و متنوع، دیگر چه کسی وقت و حال و حوصله ی فعالیت بدنی را دارد؟

از دید برخی افراد، مصرف میوه ( به هر مقدار هم که باشد!) اصلاً مشکلی ایجاد نمی کند، طوری که هر چه دستگاه گوارش این افراد جا و تحمل داشته باشد، میوه نثارش می کنند. اگرچه میوه ها نیز ویتامین ها و مواد معدنی و فیبر با ارزشی وارد بدن می کنند، ولی مقداری (مثلاً 20- 15 درصد) قند هم دارند که مصرف مقدار زیاد آن ها، موجب افزایش دریافت انرژی می شود که به چاق شدن کمک می کند و ویتامین های اضافی دریافتی نیز از راه ادرار دفع می شوند.

برنج های میهمانی هم عموماً آبکش می شوند تا بیشتر قد بکشند، غافل از اینکه این کار موجب کاهش شدید ویتامین و مواد معدنی با ارزش آن ها می شود و از قد کشیدن کودکان جلوگیری می کند!

از همه ی این ها هم که بگذریم، برخی در طی مسافرت خود، به مغازه های عرضه کننده ی غذاهای بین راهی و همچنین غذاهای فوری رونق داده و بازار این قبیل غذاها را از گندیدگی نجات می بخشند! نقش این غذاها در ایجاد مسمومیت های غذایی و بیماری های ناشی از غذا، به ویژه چاقی و دیگر انواع سوء تغذیه بر همه روشن است.

برنامه های تلویزیونی نیز در میخکوب کردن بعضی جدا کولاک می کنند و حتی آن ها را از تکان خوردن در جای خودشان هم منع می نمایند!
سرمای اندک و احتمالاً بارش های بهاری هم که مزید علت می شوند تا امکان بیرون رفتن و داشتن فعالیت بدنی به حداقل برسد.
در ضمن خواب شبانه هم دستخوش تغییرات نامناسب می شود و عموماً افراد دیرتر به خواب رفته و صبح دیرتر بیدار می شوند. نقش بدخوابی و خواب نامنظم نیز در ایجاد بدغذایی و کم تحرکی و به دنبال آن سوء تغذیه روشن است.

همه این اتفاق ها کمک قابل توجهی به چاق شدن می کنند. برخی افراد به گونه ای افزایش وزن پیدا می کنند که وضعیت ظاهری آن ها نیز نامناسب و دلخراش می شود. در ضمن به دلیل مصرف کم سبزیجات (و گاهی لبنیات )، سوء تغذیه های کمبود ویتامین و مواد معدنی نیز در بدن آن ها پنهان است. در این میان کودکان جزء آسیب پذیرترین ها هستند که سوء تغذیه، کمبودها و چاقی، بیشترین لطمه را به آنان وارد می سازد و در ضمن احتمال چاق بودن و چاق ماندن در آینده و تا بزرگسالی را نیز در آن ها افزایش می دهد.

گرچه در این مقاله کوتاه، فقط برخی از نکات بسیار روشن مربوط به بدغذایی و رفتارهای نامناسب تغذیه ای را در این ایام برشمردیم و درباره روش های مقابله و احتمالاً درمان آنها، صحبتی به میان نیاوردیم؛ مثلاً درباره روش های مقابله با چاقی (در کودکان یا بزرگسالان و یا حتی در سالمندان) و یا درباره روش های کاهش احتمال مسمومیت های غذایی نکته ای را ذکر نکردیم؛ ولی هموطنان هشیار خودشان به این نکات، توجه کافی و ویژه را خواهند داشت و "العاقل یکفی بالاشاره" (برای عاقل یک اشاره هم کافی است).


دکتر احمدرضا درستی- متخصص تغذیه