ولیمه از کجا آمده است؟ 

به گزارش لقمه، یکی از سنت های پسندیده اسلامی، اطعام نمودن به برادران دینی است. امام صادق (ع) می فرماید: "إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى یُحِبُّ إِهْرَاقَ الدِّمَاءِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ"؛[1] خداوند ریختن خون (قربانی کردن) و طعام دادن را دوست دارد.

این سنت اسلامی می تواند در شکل های مختلف؛ مانند ولیمه به هنگام ازدواج، تولد فرزند و... انجام پذیرد.

ولیمه عبارت است از: مهمانی که حداقل ده نفر در آن شرکت داشته باشند.[2] مهیمانان این ولیمه می توانند اقوام، همسایگان و... باشند. بنابراین، دادن ولیمه واجب نیست، بلکه سنت و مستحب است.

حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله فرمود: ولیمه در پنج مورد است: ازدواج، تولد فرزند، ختنه، خرید منزل، مراجعت از مکه معظمه.

ولیمه و میهمانی، کینه ‏ها را می‏زداید و دل‌ها را به هم نزدیک می‏کند؛ مخصوصا اگر دور از تشریفات و زیاده‌‏روی و اسراف باشد، خداوند به همگان برکت می‏دهد و خوشحالی مؤمنین موجب رضای او می‏گردد. بحار الانوار، ج 76، ص 157./ بحار الانوار، ج 103، ص 268.

ولیمه از نگاه معصومین(ع) چگونه است؟

این که ولیمه بیش از یک روز نبوده و اکثریت مهمانان حاضر در آن از فقرا و نیازمندان باشند، دو شرطی هستند که برای مورد تایید بودن این عمل از نظر در نظر ائمه معصومین علیهم السلام باید رعایت شود. چرا که فلسفه وجودی ولیمه ها، حل مشکل و نیازهای غذایی افراد است که این را از کنار هم قرار دادن 2 روایت عنوان شده می توان بدست آورد.

تعریف ولیمه یعنی دادن غذا به فقرا و این عمل با رعایت شرایطی که برای آن ذکر شد، می تواند در راستای سنت پسندیده الهی باشد و هیچ منافاتی با فرمایشات مقام معظم رهبری ندارد. اما اگر سفره ای با حضور اکثریت غیرنیازمندان پهن شد، اصولا عنوان ولیمه برآن صدق نمی کند بلکه یک مهمانی با شکوه است بدون پیامدهای دینی، عبادی و الهی که با فرمایشات رهبری نیز منافات دارد.

چه افرادی به ولیمه باید دعوت شوند؟

در رابطه با نوع افرادی که به این اطعام دعوت می شوند و سقف و نوع غذاهایی که مورد استفاده قرار می گیرد، در کلامی از امام صادق علیه السلام آمده است که افراد مسکین را برای ولیمه دعوت کنید. «مسکین» در تعریف با «فقیر» متفاوت است و به افراد نیازمندی گفته می شود که عزتمندانه زندگی کرده، نیاز خود را به زبان نمی آورند و طرح نیاز نمی کنند. اما فقیر کسی است که نیاز خود را بیان می کند.
در ادامه کلام حضرت آمده است که آنچه باطل باشد، نمی تواند سرانجام داشته باشد. یعنی عمل باطل نتیجه و سامانی نیز ندارد. بنابراین آنچه از این کلام استنباط می شود آنست که اگر افرادی غیر از مسکینان برای ولیمه دعوت شوند، حداقل می توان گفت که این ولیمه مورد تایید نیست.

در یک گام فراتر، در کلام دیگری از پیامبر اعظم صل الله علیه و آله نقل است که در طعام ولیمه خود فقرا و اغنیا را قرار دهید. یعنی مراقب باشید فقرا فراموش نشوند. گویا این روایت بدنبال حل مشکل ماست. چرا که برخی استدلال می کنند که پس از بازگشت از سفر که نمی توان فامیل و بستگان را از حضور در ولیمه ممنوع کرد این کار ممکن است بازتاب منفی داشته و حتی برخی این رفتار را برخلاف توصیه های اسلام به صله ارحام تصور کنند. به همین دلیل پیامبر اعظم صل الله علیه وآله فرمودند: در طعام ولیمه خود فقرا و اغنیا را قرار دهید.

بنابراین اگر از دعوت فامیل و بستگان که نیازمند هم نیستند، ناچاریم اما می توان به گونه ای کار را ساماندهی کرد که اکثریت چشم گیری از مهمانان از فقرا باشند. پس اگر زایر می خواهد طبق سفارش معصوم عمل کند زمانی می تواند این ولیمه را مورد تایید بداند که اکثریت حاضرین در مجلس ولیمه از نیازمندان باشند.

پسندیده ترین راه صرف ولیمه

طرح سوق دادن هزینه ولیمه حجاج به سوی کارهای عام‌المنفعه از سال ۱۳۷۹ به ابتکار تعدادی از خیرین بیرجندی و با همکاری و تعامل بین روحانیون کاروان‌ها و مدیران و عوامل زیارتی خراسان جنوبی با ساخت مدرسه آغاز شد.

هر چند این سنت در دو سه سال اخیر دچار رکود شده بود، اما چراغ آن سال گذشته دوباره از سوی بیرجندی‌ها و به نیت ساخت و تکمیل تنها مرکز درمانی بیماران سرطانی این استان روشن شد.

به گفته یکی از خیرین و اعضای مجمع خیرین سلامت بیرجند، این طرح اولین ‌بار از سوی یکی از مدیران کاروان‌های حجاج بیرجندی مطرح و مورد استقبال حجاج واقع شد، به طوری که با پول جمع‌آوری شده حجاج در آن سال، یک مدرسه با عنوان «میقات 1» در بیرجند احداث شد.

غلامرضا جعفری‌پور می‌افزاید: به این ترتیب نهضت مدرسه‌سازی توسط حجاج و با تامین بخشی از هزینه ‌ها در استان خراسان آغاز می‌شود. این طرح خیلی زود در تمام کشور تسری می‌یابد و استان‌های دیگر نیز به استقبال آن می‌روند، به طوری که در طول سال‌های گذشته 110 مدرسه با عنوان میقات در کشور احداث شد.

وی با بیان این ‌که در طول دوره اجرای طرح در بیرجند،‌ سه مدرسه مشارکتی با هزینه و کمک حجاج و سازمان تجهیز و نوسازی مدارس احداث شد، خاطرنشان می‌کند: اگرچه ساخت مدرسه در این شهرستان در سال‌های گذشته با کندی مواجه شد، اما هیچ‌گاه متوقف نشد، ضمن این ‌که به دلیل اشباع این بخش، حجاج کم و بیش بخشی از هزینه سفر خویش را به سازمان‌های خیریه دیگر مانند بهزیستی و کمیته امداد اختصاص می‌دادند.

جعفری‌پور با اشاره به آغاز دوباره حرکت حجاج در بحث اختصاص تمام یا بخشی از هزینه ولیمه خود به امور خیریه در سال‌جاری می‌گوید: حجاج خراسان جنوبی امسال حدود 140 میلیون تومان برای ساخت مرکز شیمی‌درمانی و رادیوتراپی کمک کرده‌اند.

عضو هیات امنای مجمع خیرین سلامت و خیرین مدرسه‌ساز با بیان این‌ که جمع‌آوری کمک حجاج فقط به صورت نقدی نیست، می‌افزاید: هر کسی با هر امکاناتی که دارد، در این کار خیر شرکت می‌کند. به طور مثال یکی از حجاج که دارنده کارخانه کاشی‌سازی بیرجند نیز هست،‌ کاشیکاری تمامی ساختمان مرکز درمانی را عهده‌دار شده است.

ولیمه، فقط در حد تکلیف

سیدمحمدمهدی نوربخش که سال گذشته هزینه ولیمه خود معادل پنج میلیون تومان را به ساخت مرکز درمانی بیماران سرطانی اهدا کرده، معتقد است: در شرایط کنونی کشور و همچنین در حالی که بیماران سرطانی از نبود مرکز درمانی رنج می‌برند و باید برای درمان بیماری خود راهی سفری طولانی به دیگر استان‌ها شوند، صرف هزینه‌های هنگفت برای ولیمه هیچ توجیهی ندارد، در حالی که می‌توان تمام یا بخشی از آن را برای ساخت مراکزی این‌چنینی اختصاص داد.

وی با بیان این‌ که توقع و انتظار مردم از حجاج مانعی بر سر راه این کار است، خاطرنشان می‌کند: من هم برای رفع تکلیف و اجرای این سنت مستحب، مجلس کوچک و ساده‌ای برگزار کردم و میزبان 170 نفر بودم، اما عمده هزینه حج خود را به امر تکمیل مرکز درمانی اختصاص دادم.

این حرکت پسندیده رواج یابد

حجت‌الاسلام موسی قربانی، روحانی یکی از چهار کاروان حجاج بیرجندی با اشاره به وجود 6000 بیمار سرطانی در این استان و ضرورت احداث مرکز درمانی بیماران سرطانی در استان می‌گوید: ساخت این مرکز که نتیجه همفکری اعضای مجمع خیرین سلامت است از دو سال پیش شروع شده و اکنون از 45 درصد پیشرفت فیزیکی برخوردار است.

وی با بیان این‌ که تمام هزینه ساخت این مرکز از طریق کمک‌های مردمی تامین می‌شود و البته مقداری از هزینه ولیمه حجاج نیز بخشی از آن است، می‌افزاید: البته سال گذشته و با رایزنی‌های صورت گرفته، هلال‌احمر نیز 500 میلیون از این هزینه را متقبل شد که امیدواریم این کمک ‌ها ادامه یابد، زیرا پیشرفت کار در گرو همین کمک‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد است.

درسال 91 تعدادی از حاجیان کاروان‌های استان خراسان جنوبی هزینه ولیمه خود را به احداث بیمارستان سرطانی های بیرجند اختصاص دادند.


حجاج مازندرانی؛ پیشتاز در مدرسه‌سازی

اگرچه ابتکار آغاز طرح «هدایت هزینه ولیمه حجاج به‌سوی امور عام‌المنفعه نظیر مدرسه‌سازی» به نام خیرین خراسانی ثبت شده است، اما خیلی زود در تمام کشور رواج یافت و در این میان مازندرانی‌ها توانستند با ساخت 16 مدرسه گوی سبقت را از دیگر استان‌ها بربایند.

کارشناس امور دینی اداره کل حج و زیارت استان مازندران در این باره می‌گوید: این طرح در سال 83 با پیگیری رحمتی‌نیا، مدیرکل وقت اداره حج و زیارت در استان اجرا و به تمام مدیران کاروان‌های حجاج استان ابلاغ شد.

محمدرضا بابایی می‌افزاید: در همان سال ساخت 16مدرسه موردنیاز استان از طریق هزینه ولیمه حجاج پیش‌بینی شد که این مدارس تا سه سال پیش و با مشارکت سازمان تجهیز و نوسازی مدارس تکمیل و به بهره‌برداری رسید.

وی با بیان این‌ که این حرکت فرهنگی در تمام این سال‌ها در میان حجاج مازندرانی رواج داشت،‌ خاطرنشان می‌کند: با اجرای این طرح جلوی بسیاری از اسراف‌ها و ریخت و پاش‌ها در این زمینه گرفته شد.

ولیمه های امسال چگونه خرج خواهد شد؟

چند روزی است که حجاح ایرانی که به حج مشرف شده بودند در حال بازگشت از سرزمین وحی هستند و به مرور بازار ولیمه های حاجیان گرم خواهد شد اما با توجه به روند چند سال اخیر آیا امسال هم حاجیان هزینه ولیمه خود را صرف امور خیریه می کنند؟ این سوالی است که باید منتظر بود تا آمار حاجیان خیر اعلام شود. 
 

بازگشت به صفحه نخست