به گزارش لقمه، در سال‌های اخیر مسوولان در وزارتخانه‌های متفاوت از واژه‌های امنیت غذایی و ایمنی غذا صحبت می‌كنند و در سند چشم‌انداز توسعه نیز به این مهم پرداخته شده است ولی اغلب این واژه‌ها از سوی بعضی از مسؤولان اشتباه به كار گرفته می‌شود و به همین دلیل مسئولیت و نقش ها در وزارتخانه های ذیربط شفاف نیست.

امنیت غذایی:

امنیت غذایی (Food Security) بمعنی دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای كافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال است.

در آمد، ذائقه و دانش تغذیه ای خانوار در چگونگی تخصیص بودجه به بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در داخل خانواده در امنیت غذایی از اهمیت ویژه برخوردار است . اگر سبدی که هرروز برای خانواده تهیه میشود درست انتخاب شود و برای تامین نیاز های افراد آن خانواده کافی باشد و در جریان پخت و تهیه غذا، مواد غذایی سالم و بطرز صحیح به سفره برسد بگونه ای که موجب سیری سلولی افرادی كه دور سفره می‌نشینند شود، درآن صورت امنیت غذایی تأمین شده است.

با این آگاهی می‌توانیم متوجه شویم كه برای تأمین امنیت غذایی در یك كشور چه سازمان‌هایی باید هماهنگ و در كنار هم كار كنند. آنكه تولید می‌كند، آنكه وارد می‌كند، آنكه آموزش می‌دهد، آنكه تبلیغ می‌كند و آنانکه در سیاستگذاریهای کلان اقتصادی نقش دارند.

متولیان امنیت غذایی باید بدانند چه مواد غذایی به چه میزان و به چه قیمتی در دسترس مردم است؟ آیا همه مردم از نظر فیزیكی به این غذا دسترسی دارند؟ و آیا درآمدشان به‌قدری هست كه بتوانند این غذا را بخرند؟ در چه مناطقی ناامنی غذایی وجود دارد و چه کسی مسئول است که با این نا امنی غذایی مقابله کند.

اگر مردم یک منطقه به دلایلی از جمله بی آبی دچار خشکسالی شدند ویا دسترسی به غذای کافی ندارند کدام بخش از وزارتخانه های موجود باید زنگ خطر را به صدا در آورد؟.

چه ارگانی این امنیت را اندازه می‌گیرد؟. چگونه ناامنی غذایی را در مناطق مختلف می‌توان شناسایی كرد؟. متولی اصلی تأمین امنیت غذایی كیست و چگونه كاستی‌های ارگان‌های متفاوت در زمینه تأمین امنیت غذایی به آنها منعكس می‌شود؟.

قیمت غذا ، درآمدها ، تورم و بخشی از بودجه خانوار كه به غذا تخصیص داده می‌شود باید با نگاهی علمی مورد توجه قرار گیرد و نارسایی در این زمینه به سرعت به متولیان اصلی منعكس شود.

آیا مناطق نا امن تغذیه ای از یارانه‌های خاص استفاده می کنند ؟آیا ما در کشورمان سیستمی برای پایش وضعیت غذا و تغذیه که ما را از روند تغییرات وضعیت تغذیه در طول زمان و در مناطق مختلف آگاه کند ؛ داریم؟، سیستمی هشدار دهنده برای پیش بینی موقعیت های اضطرای مانند خشكسالی و قحطی؟ و آیا در فقدان چنین سیستمی، برنامه ریزی به موقع جهت حمایت لازم از گروه های در معرض خطر سوء تغذیه و گرسنگی ، دچار مشکل نمی گردد؟.

ایمنی غذا :

ایمنی غذا (Food Safety)اطمینان از اینكه غذایی كه می‌خوریم كاملا سالم است و آلودگی ندارد. آلودگی : میكروبی، انگلی، شیمیایی

بررسی های اخیر نشان داده است كه در طی دهه های اخیر با گسترش تكنولوژی و مصرف افزودنیها، آفت كش ها، آنتی بیوتیك ها و هورمون ها در تولید مواد غذایی در كشورهای در حال توسعه، رشد چشمگیری داشته است كه منجر به اثرات سوء انكارناپذیری بر سلامت انسان از جمله بروز انواع ناهنجاری های مادرزادی و سرطان ها به ویژه در كودكان شده است. براساس آمار موجود میزان وقوع مسمومیت های ناشی از آلودگی غذا در كشورهای در حال توسعه 13% بیشتر از كشورهای صنعتی است.

مشكلاتی كه در زمینه سلامت و ایمنی غذا در كشور وجود دارد، زمینه ساز بسیاری از بیماری های ناشی از غذا و بروز انواع سرطان ها به دلیل آلودگی های شیمیایی و بیولوژیك مواد غذایی در مراحل مختلف از مزرعه تا سفره می باشد.

مطالعاتی كه در طی سال های مختلف در زمینه آلودگی های میكروبی و شیمیایی مواد غذایی در كشور انجام شده است بیانگر این موضوع است. به عنوان مثال مطالعه ای بر روی 525 نمونه از گوشت های مرغ در شهر تهران نشان داده است كه 25 درصد مرغ های مورد مصرف به انواع سالمونلا آلوده بوده اند كه بیماری سالمونلوز را با عوارض اسهال و استفراغ و عفونی شدن بافت روده ای به دنبال دارد.

آلودگی مواد غذایی به فلزات سنگین از جمله سرب و كادمیوم كه از راه كودهای فسفاته و لجن های فاضلابی وارد گیاه شده و در اثر تغذیه دام ها با علوفه آلوده و وارد شدن سرب و كادمیوم در شیر، وارد چرخه غذایی انسان می شود طی مطالعاتی در كشور نشان داده شده که این فلزات سمی در ارگان های بدن به ویژه كلیه تجمع پیدا كرده و نهایتا" نارسایی كلیوی را به دنبال دارد.

آفلاتوكسین ها كه گروهی از سموم قارچی هستند در شیر مادران ایرانی كه ناشی از مصرف مواد غذایی آلوده، گزارش شده است. تغذیه با مواد غذایی آلوده به آفلاتوكسین مانند گندم ، آرد، پسته، بادام زمینی و شیر نهایتا" بروز سرطان كبد را در انسان به دنبال دارد. وجود آفلاتوكسین در شیر، به دلیل تغذیه دام با علوفه و نان كپك زده و همچنین در گندم به دلیل نگهداری و ذخیره نامناسب و كپك زدن آن در ایران به كرات گزارش شده است.

وجود بقایای سموم آلی كلره كه طیف وسیعی از حشره كش های دفع آفات را تشكیل می دهند و از دیر باز علیه بیماری مالاریا و نیز آفات و حشرات مورد استفاده قرار می گیرند، آلودگی مواد غذایی از طریق انتقال شیمیایی ناشی از مواد اولیه بسته بندی نیز در سال های اخیر نگرانی هایی را بوجود آورده است. وجود باقیمانده سموم اورگانو كلره مانند د.د.ت در نمونه های سبزیجات كشت شده در استان خوزستان بیشتر از استاندارد معین شده توسط سازمان جهانی بهداشت و FAO گزارش شده است.

متولیان ایمنی غذا در کشور چه ارگانهایی هستند ؟ آیا اداراتی که در وزارت بهداشت و در معاونت های متفاوت آن به وظایف خود مشغولند این همه را می بینند ویا هر کدام خود را متولی بخشی کوچک می دانند ؟ چه سازمانی متولی اصلی است؟ آیا مسئولین ایمنی غذا در وزارت بهداشت ،سازمان دامپزشکی،وزارت جهادکشاورزی، موسسه استاندارد با هم جلسات مشترک برای تقسیم وظایف و هماهنگی دارند؟ و آیا به سلامت غذا نگاهی کامل دارند؟ و آیا همه غذاها از سبزی و صیفی و کشت های گل خانه ای و حوضچه های پرورش ماهی و مرغ داریها ...... تحت نظارت اند؟

آیا سبزی‌هایی كه می‌خوریم روی خاك سالمی رشد پیدا كرده‌اند؟ آیا نیترات این خاك بیش از حد مجاز نیست؟ آیا مزارع با آب سالم آبیاری می‌شوند؟ آیا كودهای مناسب برای خاك‌های زراعی مصرف می‌شود؟ آیا ریزمغذی‌های خاك كافی است؟ آیا با روش‌های بیولوژیك با آفات نباتی مبارزه می‌شود؟ آیا باقی‌مانده سموم بر سبزی و میوه نمی‌ماند؟

نتیجه گیری:

اگر چه متولیان ایمنی غذا در سازمانهای متفاوت مشغول به خدمت هستند ولی در حال حاضر تنها اداره ای که در کشور به نام نظارت بر مواد غذایی، بهداشتی و آرایشی نام گذاری شده است در وزارت بهداشت و زیر مجموعه معاونت غذا و داروست، همانطور که از نام آن مشخص است وظیفه خطیر نظارت بر غذا را همراه با مجموعه ای از وظایف دیگر دارد ولی نظارت این اداره فقط بر غذا‌های تولید شده صنعتی است در حالی كه در حال حاضر بیش از 90 درصد سفره مردم را غذاهایی تشكیل می‌دهد كه از طریق صنایع غذایی تولید نمی شوند .

قانون اجازه تاسیس موسسه خواربار و تغذیه ایران، از سال ۱۳۴6 تاکنون همچنان بدون هیچ تغییری به حیات خود ادامه داده است، یعنی قانون غذای کشور سابقه ای 47 ساله دارد. قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مشتمل بر ۱۸ ماده و ۶ تبصره است که در حال حاضر در رابطه با واحدهای تولیدی اجرا می شود. این قانون به طور کلی در خصوص تخلفات و میزان جرایم آن ها صدور پروانه برای تاسیس کارخانه ها و رعایت برخی نکات بهداشتی به تنظیم برخی مواد پرداخته است. اکنون اداره کل نظارت بر موادغذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی که مسئولیت نظارت، کنترل کیفی موادغذایی، صدور و تعیین ضوابط ورود، ساخت، نگه داری، مصرف و یا انهدام مواد را به عهده دارد، به اجرای این قانون می پردازد. ولی نکته این جاست : براساس شرح وظایف اداره کل نظارت بر موادغذایی که شامل تهیه و تنظیم مقررات فنی و بهداشتی در تولید، نگه داری، بسته بندی، واردات، صادرات و صدور مجوز و پروانه برای تاسیس، بهره برداری و ... می شود و تطابق آن با قانون موادغذایی ، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب سال ۴۶، این قانون با وظایف اداره کل هم خوانی نداشته و ناکارآمد است.

در چند دهه اخیر تغییرات چشم گیری در روند زندگی مردم جهان و طبیعتا در زندگی مردم ایران روی داده است. این تغییرات باعث به وجود آمدن تحولات اساسی در شیوه تغذیه، نوع خوراک، مدت زمان صرف شده برای تهیه غذا و مواردی از این قبیل شده است. به عنوان مثال می توان به جایگزینی غذاهای فرآیند شده با فرآورده های طبیعی، رشد روزافزون رستوران ها و گرایش مردم به مصرف غذاهای Fast Food، کاهش مصرف طبیعی و فصلی میوه ها و سبزیجات و... اشاره کرد. این در حالی است که قانون صنایع غذایی کشورمان با عنوان قانون مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مربوط به ۴7 سال پیش بوده و تاکنون جز چند اصلاحیه در موارد جزئی هیچ تجدیدنظر جدی و اصلاحی روی آن صورت نگرفته است. به عبارتی دیگر، قانون غذایی کشورمان که اکنون اجرا می شود مربوط به شرایط و سطح زندگی مردم در ۴7 سال قبل است که برای زندگی صنعتی امروز مناسب به نظر نمی رسد و ناگزیر از تغییر است . بامید آنروز ...

بازگشت به صفحه نخست