آیین شب یلدا در آذربایجان؛
"یلدا"در آذربایجان بیشتر به «شب چله» معروف است


منطقه آذربایجان شرقی،مردم ایران و به ویژه آذربایجان آن را به این دلیل گرامی می‌دارند كه این روز مصادف با اولین روز از چهل روز نخستین زمستان است. به همین علت این شب در بین مردم آذربایجان بیشتر به «شب چله» معروف است تا شب یلدا! و چله اول را چله بزرگ می‌خوانند. بعد از گذشت این چهل روز (تا 10 بهمن)، «چله كوچك» شروع می‌شود كه 20 روز ادامه می‌یابد.

لقمه: به اعتقاد مردم آذربایجان در این مدت سرمای زمستان به اوج خود می‌رسد و این امر برای كشاورزان كه افزایش محصولات تابستان آنها بستگی به اوج سرمای زمستان دارد، بسیار خوشایند است. در «چله كوچك» از شدت سرما كاسته می‌شود و مردم آذربایجان شب اول چله را نیز جشن می‌گیرند چرا كه این چله نویدبخش آمدن بهار و آغاز سرزندگی، شادابی و كار و تلاش است.

اگر چه هم‌اكنون جشن شب چله، در شهرهای آذربایجان، تاحدودی رنگ و بوی باستانی و سادگی خود را از دست داده، اما در برخی از روستاها و شهرهای كوچك آذربایجان، رسم شب چله، به همان حلاوت گذشته باقی است. جمع شدن دور كرسی، رفتن به منزل بزرگ خانواده و ایل و طایفه، برگزاری مراسم جشن و عروسی در این شب، برگزاری برخی مسابقات هیجان‌انگیز نظیر اسب‌سواری، تیراندازی از جمله آنهاست. حتی وقتی ساكنان ساده و بی‌ریای روستا، دور كرسی جمع می‌شوند، دست از شوخی‌ها و نقل روایات و «تاپماجالار» و «بایاتیلار» برنمی‌دارند. شاید نقل این تاپماجالار (معماها) و بایاتیلار (دوبیتی‌های آذری) یكی از مشخصه‌های شب چله باشد اما هندوانه مهم‌ترین مشخصه «چله» است.
 
هندوانه سمبل شب چله
اولین چیزی كه از یادآوری شب چله به ذهن خطور می‌كند، حضور «هندوانه» در این مراسم است. هندوانه مظهر شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و سرخ‌فامی، شادابی و سرزندگی است. «هندوانه» برای شب چله لازم است و این رسمی است كه تاكنون بدون تغییر باقی مانده است. از همین روست كه می‌توان در میان «خوانچه‌های خانواده داماد برای خانواده عروس هنوز آن را مشاهده كرد!
 
خوانچه
«خوانچه» و یا به تلفظ «آذربایجانی‌ها»، «خونچا» به تحفه‌ای گفته می‌شود كه خانواده داماد در شب یلدا برای خانواده تازه‌عروس می‌فرستد. در میان این خوانچه، علاوه بر هندوانه می‌توان تحفه‌های رنگارنگ نظیر پارچه‌های حریر و گرانقیمت، میوه‌ها و شیرینی‌های متنوع و آجیل را مشاهده كرد برخی از آذربایجانی‌ها و به ویژه «تازه‌داماد» در چنین شبی سعی می‌كند ذوق هنری خود را به رخ خانواده عروس و به ویژه عروس‌خانم بكشد! به همین خاطر، هندوانه را به شیوه زیبا، جالب و شورانگیزی، تزئین می‌نماید!

آجیل هم یكی دیگر از ملزومات شب چله است. آجیل آذربایجان كه به لحاظ كیفیت و تنوع، زبانزد خاص و عام است همواره حضور موثری در این مراسم دارد. در سال‌های دور، تنقلات شب چله، به تخمه، پشمك، سنجد، قیسی، برگه زردآلو، بادام و گردو ختم می‌شد. اما اكنون، در سفره شب یلدای مردم آذربایجان انواع آجیل‌های تشریفاتی! نظیر: پسته، فندق، مغز بادام و گردو و انواع میوه‌های گرمسیری نظیر، پرتقال، نارنگی، و حتی موز  و نارگیل را می‌توان مشاهده كرد.

در قدیم‌الایام، نه از سردخانه‌های مجهز خبری بود و نه از حمل و نقل سریع و پیشرفته امروزی كه بتوان در اسرع وقت هندوانه را از مناطق گرمسیر به مناطق سردسیر انتقال داد. به همین منظور مردم آذربایجان در اواخر فصل برداشت محصول هندوانه، چند عدد هندوانه درشت و مرغوب را بر روی بوته، در «بوستان» حفظ می‌كردند. كشاورزان آذربایجانی، روی این هندوانه را برای این كه از گزند سرما و حیوانات موذی در امان بمانند، با خار و خاشاك و بوته‌ها می‌پوشاندند و در شب یلدا از این هندوانه‌ها استفاده می‌كردند. اما اكنون هندوانه مردم آذربایجان، از شهرهای گرمسیری نظیر: میناب، دزفول و اهواز تأمین می‌شود.
 
از ادبیات آذربایجان
شهریار؛ شاعر شیرین سخن آذربایجان شب‌نشینی‌های زمستان و نقل داستان‌ها و روایات را در منظومه پایدار «حیدربابایه سلام» چنین به تصویر منظوم كشیده است:
قــــاری‌ننه گئجـه نــاغیل دینـــده
كولك قالخوب قاپ باجانی دوینده
                                          من قــاییدوب بیرده اوشــاق اولیدیم
                                          بیر گول آچوب اوندان سورا سولیدیم

در میان عامه مردم نیز «بایاتی»ها و اشعار منظوم متنوعی رواج دارد كه از جمله آنها می‌توان به این «بایاتی» اشاره كرد:

چیله چیخار بایراما بیر آی قالار
پینتی آرواد قوورمانی قـــورتارار
                                        گئدر باخار گودول ده یارماسینا
                                        باخ فلكین گردش و غوغاسینا
ترجمه:
وقتی «چله» تمام شد یك ماه به عید باقی می‌ماند.
زن بدسلیقه گوشت‌های ذخیره خود را تمام می‌كند.
به «بلغورهای» انبار روی می‌آورد
و اینك تو نظاره كن گردش و غوغای فلك را

نقل از :ایسنا

کد: 560 تاریخ نشر: ۱۳۹۰ سه شنبه ۲۹ آذر بازدید: 12551 ساعت: 12:00 صبح
نسخه چاپی نسخه چاپی     ارسال به دوست

اخبار مرتبط با این خبر

ردیفتیترتاریخ
1 تأثیر آداب و رسوم یلدا بر تثبیت اقتصاد کشاورزان ایرانی ۱۴۰۳ پنج شنبه ۲۹ آذر
2 آغاز نظارت بر بازار شب یلدا/ الزام درج برچسب قیمت در واحدهای صنفی ۱۴۰۳ دوشنبه ۲۶ آذر
3 واریز یارانه یلدایی صحت ندارد ۱۴۰۳ شنبه ۱۷ آذر
4 هشدار اتاق اصناف به گران فروشان یلدایی ۱۴۰۳ شنبه ۱۰ آذر
5 طرح نظارت بر بازار آجیل و میوه شب یلدا شدت گرفت/ تخلفات را گزارش دهید ۱۴۰۲ شنبه ۱۸ آذر
6 هدیه بردن برای نوعروس ها، یکی از رسوم شب چله+گزارش ویدئویی ۱۴۰۱ شنبه ۳ دي
7 نشست مشترک معاونت میراث‌فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی با موضوع یلدای جهانی برگزار شد ۱۴۰۱ شنبه ۳ دي
8 شکلات قالبی انار برای شب یلدا ۱۴۰۱ چهارشنبه ۳۰ آذر
9 طرز تهیه مسقطی انار برای شب یلدا ۱۴۰۱ چهارشنبه ۳۰ آذر
10 تارت خرمالو را اینگونه برای یلدا تهیه کنید ۱۴۰۱ چهارشنبه ۳۰ آذر
11 قیمت‌های جدید میوه برای شب یلدا ۱۴۰۱ چهارشنبه ۳۰ آذر


نظرات


النا

بد نبود

نظر شما

نام:
پست الکترونیکی:
نظر شما:
کد امنیتی:



نظرسنجی
شما کدام غذای نذری را بیشتر دوست دارید؟
 




عضویت در خبرنامه
نام :
ایمیل :
 

  چای تخمیری کامبوجا یک نوشیدنی شفابخش این روزها محبوبیت قارچ کامبوجا در میان دوستداران و...

  مکیدن انگشت در کودکان خطرناک است؟ رفلکس مکیدن به نوزاد حالت خوشایندی می‌دهد و باعث آ...

  بوی بد دهان چگونه رفع می‌شود؟ بعضی زمان‌ها می‌بینید که وقتی دارید با آدم‌ها حرف ...

موارد بیشتر...
ورود کاربران
نام کاربر:
کلمه عبور:
یاداوری کلمه عبور عضویت در سایت

گزارش و مقالات برگزیده

دستاوردهای سفرهای استانی رئیسی به خوزستان چه بود؟ پایگاه خبری لقمه: رئیسی وعده داده بود که به پاستورنشینی قناعت نخواهد کرد و اجرای این وعده را هم به فاصله دو روز از آغاز رسمی دولتش و با سفر به خوزستان تشنه و ملتهب آغاز کرد و برای سرزمین نفت با مردمانی نجیب و صبور، ۳۴ هزار میلیارد تومان اعتبار اختصاص داد.
مواد غذایی لازم برای از بین بردن چروک پوست خداوند نعمت‌هایی در اختیار ما قرار داده که با پیری و چین و چروک پوست مقابله کرده و زیبایی و شادابی آن را حفظ می‌کند. لازمه داشتن بدنی سالم و پوستی زیبا در تغذیه مناسب و سالم است.
افزودنی‌ها را بیشتر بشناسیم افزودنی ماده‌ای است كه به عمد یا غیرعمد به مواد غذایی اضافه می‌شود. افزودنی‌هایی كه به شكل غیر عمد وارد مواد غذایی می‌شود، معمولاً به شكل تصادفی در طول مراحل بسته بندی یا انبار كردن به مواد غذایی اضافه می‌‌شوند، اما افزودنی‌هایی كه به شكل عمدی به مواد غذایی اضافه می‌شوند، برای ایجاد اثرات مطلوب در ماده غذایی به كار می‌رود.
230هزار تومان برای یک شام دو نفره‌ در تهران! این روزها رفتن به رستوران‌های لوکس به یک جاذبه‌ی گردشگری در تهران تبدیل شده و مردم تلاش می‌کنند، برای یک‌بار هم که شده، به رستورانی بروند که برای خودش اسم و رسمی دارد.