دسته ای از حیوانات که انسان آن را وارد چرخه غذایی خود کرده است حیواناتی اند که محل زندگی آنها یا همیشه درون آب است مثل ماهی ها و یا گاهی درون آب زیست می کنند (دوزیستان) مانند لاک پشت های آبی و مانند آن.

بخش از مردم جهان هر نوع و هر قسم از این موجودات را که بخواهند به دام انداخته و آن را می خورند و در این زمینه منعی هم برای خود قائل نیستند. این عده وقتی با منع و یا عدم همراهی عده ای دیگر روبرو می شوند طبیعیست که از طعم فوق العاده لذید سوپ قورباغه و از انرژی نهفته در خوراک کوسه و خرچنگ مثنوی ها بسرایند و تعریف ها کنند.



اما ما مسلمانان که به کاملترین دین الهی باور داریم و خود را موظف به رعایت دستورات آن می دانیم لازم است در این زمینه هم بر اساس احکام و دستورات تعالی بخش آن عمل کنیم. برای این کار ابتدا لازم است که بدانیم از نظر اسلام کدام نوع از این حیوانات حلال هستند و می شود آنها را خورد و کدام یک حرام هستند و نباید آنها را خورد.



حکم شرعی خوردن گوشت آبزیان و دوزیستان

آنچه با بررسی آراء و نظرات متخصصین استنباط احکام به دست می آید. {1} این است که از نظر اسلام حیواناتی که همیشه و یا گاهی در آب زندگی می کنند همگی حرام گوشت هستند به غیر از دو مورد. یکی ماهی فلس(پولک)دار است و دیگری میگو.



الف. ماهیان پولک دار

برای حلال گوشت بودن یک آبزی وجود این دو شرط لازم است: شرط اول این است که ظاهر آن به شکل ماهی باشد و شرط دوم هم این که به طور طبیعی روی بدنش پولک داشته باشد؛ پس اگر در هنگام صید بترسد و پولکش بریزد آسیبی به حلال بودن آن نمی زند.
بنابراین اگر موجودی آبزی، ظاهرش به شکل معروف ماهی نبود، خوردن گوشت آن حرام خواهد بود؛ مثل «هشت پا»؛ یا اگر شکل آن به مانند ماهی بود؛ ولی پولک نداشت باز هم خوردن آن حرام می باشد؛ مانند «کوسه» و «دلفین» که ظاهری به مانند ماهی دارند اما پوست آنها فاقد پولک است.


تشخیص پولک دار بودن ماهی
در تشخیص اینکه فلان ماهی پولک دارد یا نه، بررسی شخصی کفایت می کند؛ هر چند در موارد مشکوک بهتر آن است که انسان به متخصصین این رشته مراجعه کند. اگر کسی که در شناخت ماهی ها کارشناس است، تایید کند که فلان ماهی پولک دارد حرف او برای ما حجت است و می توان از آن ماهی استفاده خوراکی کرد.

مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: تشخیص فلس‌(پولک)دار بودن با خود مكلّف است. و اطمینان از گفته كارشناس نیز كفایت مى‌كند.

در مواردی هم که پولک ماهی به چشم دیده نمی شود؛ اگر کارشناس مربوطه وجود پولک بر روی پوست آن ماهی را تایید کند؛ باز هم حکم به حلال بوده آن ماهی می شود.

سوال از مقام معظم رهبری: نوعى ماهى كه به نظر متخصّصین فلس دارد ولى فلسهاى آن میكروسكوپى است و با چشم غیر مسلح دیده نمى‌‌شود چه حكمى دارد؟ و آیا براى حلیّت ماهى كافى است یا نه؟

جواب: در فرض سؤال حكم به حلیّت مى‌شود.



ب. روبیان (میگو)


دومین موردی که در بین آبزیان و دوزیستان حلال گوشت است میگوها هستند که به آن روبیان نیز گفته می شود.

توجه: باید توجه داشت که شاه میگو یا لابستر و موجوداتی از این دست که دارای دو دست انبری شکل به مانند خرچنگ هستند میگو نبوده و حکم آن را ندارند؛ بلکه نوعی خرچنگ هستند و خوردن آنها نیز حرام است.



خلاصه
در بین تمام حیواناتی که همیشه یا گاهی در آب زندگی می کنند فقط و فقط ماهی فلس(پولک)دار و میگو حلال هستند و بقیه همگی حرام گوشتند که باید از خوردن آنها پرهیز کرد. بنابراین موجودات زیر که گاهی پخت و خوردن گوشت آنها دیده و یا توصیه می شود از دسته حرام گوشتان خواهند بود:

انواع و اقسام خرچنگ- کوسه- صدف- هشت پا- دلفین- نهنگ- تمساح و هر آنچه که ماهی فلس دار و میگو نباشد.



توصیه های پزشکی به خوردن غذاهای حرام

متاسفانه گاهی دیده می شود کارشناسان علم تغذیه چنان محو ارزش غذایی احتمالی و یا یقینی یک خوردنی می شوند که به کل از حکم شرعی آن غافل شده و به آن توجهی نمی کنند. به فرض که فلان ماده غذایی که خوردنش حرام است فلان ارزش غذایی را هم داشته باشد؛ چه اشکالی دارد که ما آن عنصر غذایی را با خوردن غذای دیگری که هم حلال است و هم سرشار از همان عنصر، تامین کنیم؟

بله؛ اگر ضرورتی پیش آمد البته که مصرف آن به مقدار برطرف شدن آن حالت اضطرار و ضرورت مانعی ندارد و این به شرطی است که جایگزینی برای آن وجود نداشته باشد.


در مطلب زیر به نقل از سایت «وب ام دی» ماده غذایی که برای حفظ سلامت مردان ضروری است، ذکر شده است که اولین مورد آن گوشت صدف است:

«1. مصرف صدف خوراکی: صدف خوراکی به علت دارا بودن روی فراوان به مردان توصیه می شود. روی در تولید دی ان ای و ترمیم سلول های بدن نقش اساسی ایفا می کند. به گفته محققان مصرف روی در حفاظت از سلول های آسیب پذیر پیش رونده در بروز سرطان پروستات نقش مهمی ایفا می کند. این ماده در گوشت گاو، سبزیجات بنشنی فراوان یافت می شود. مصرف روزانه ؟ میلی گرم روی برای سلامت مردان ضروری است. (سلامت نیوز کدخبر 24664)

از یک طرف می بینیم که مصرف صدف به علت داشتن ماده غذایی «روی» ضروریست و از طرف دیگر دانستیم که اسلام از خوردن گوشت «صدف» منع کرده است. آیا در اینجا می توان به حکم ضرورتی که کارشناسان گفتند از گوشت «صدف» مصرف کرد؟

پاسخ به این سوال منفی است زیرا همانگونه که در این گزارش خواندید آن ماده غذایی (روی) منحصر در صدف نیست و مردان می توانند کمبود آن را با مصرف غذاهایی مانند گوشت گاو و سبزیجات به خوبی و آسانی تامین کنند. 



{1} برای تنظیم این مقاله از بخش استفتائات پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام تقلید نظیر مقام معظم رهبری و آیات عظام مکارم شیرازی و سیستانی (حفظهم الله) بهره بردیم. علاقه مندان به دریافت اطلاعات بیشتر و یا طرح سوال می توانند به پایگاههای مربوطه مراجعه کنند.