از حدود 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح كه انسان توانست ظرف سفالی بسازد و آن را روی آتش بگذارد، یكی از نخستین غذاها سوپ بود .كشف داستان مردی در عصر حجر كه بدون دندان كاملا سالم مانده بود، محققان را به این نتیجه رساند كه احتمالا مردمان عصر حجر نخستین كسانی بودند كه سوپ را اختراع كردند. در واقع قدمت سوپ به قدمت پخت‌وپز برمی‌گردد و شاید سوپ نخستین غذایی بود كه توسط انسان تهیه شد. باستان‌شناسان با تحقیقات خود به این احتمال دست یافتند كه قبل از ساخت ظرف سفالی، بشر از 2 روش برای تهیه همین ماده غذایی آبكی استفاده می‌كرده‌ است؛ یكی از این روش‌ها پر كردن پوست حیوان با آب و بعد اضافه كردن محتویات دیگر است و دیگری ایجاد سوراخی در زمین و پر كردن آن با آب و مواد دیگر. اما چطور است كه غذایی كه بخش عمده آن را مایعات تشكیل داده و البته در آن از مواد جامدی مثل سبزی‌ها و انواع گوشت استفاده شده نقش مهمی در درمان بیماری‌ها دارد. از قدیم مردم می‌دانستند سوپ نقش مهمی در حفظ قدرت بدنی دارد، شاهد آن هم پهلوانان قدیم یونان هستند كه برای نیرو گرفتن، قبل از مسابقات یك دل سیر سوپ می‌خوردند. در بسیاری از درمان‌های گیاهی هم از گیاهان درمانگر، سوپ تهیه و به بیمار داده می‌شد. طب امروز هم خاصیت شفابخش بودن این ماده غذایی را تایید كرده است. در این پرونده نگاهی به خاصیت درمانی سوپ در طب مدرن و مكمل خواهیم داشت. دستور تهیه چند نوع سوپ هم برای درمان برخی بیماری‌ها در ادامه می‌آید.

آیا سوپ خاصیت درمانی دارد؟

معمولا وقتی بیمار هستیم و گوشه‌ای دراز كشیده‌ایم، با خودمان می‌گوییم‌، ‌ای كاش كسی برایم یك سوپ داغ درست می‌كرد! زیرا سوپ را به‌عنوان علاج سرماخوردگی می‌شناسیم و این حس را از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به ارث برده‌ایم.براساس تحقیقات كن آلبالا، مورخ غذا، این ماده غذایی برای قرن‌ها به‌عنوان ماده‌ای شناخته می‌شد كه برای كوتاه كردن دوره نقاهت بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت و با این‌كه طی سال‌ها تغییراتی در پخت آن صورت گرفته اما همچنان مانند دارو عمل می‌كند. بعد از قرن‌ها، علم مدرن به این نتیجه رسیده است كه این ماده غذایی خاصیت تسكین‌دهنده و ضد‌التهاب برای آن‌هایی كه سرماخورده‌اند، دارد. به‌هر حال، این واضح است كه خوردن سوپ راحت‌ترین راه برای هضم مواد مغذی مورد نیاز به‌خصوص در زمانی است كه بیمارید اما تحقیقات اخیر آلبالا نشان می‌دهد، مردم بیشتر از این‌كه بدانند سوپ از لحاظ علمی هنگام بیماری مفید است، به‌صورت ناخودآگاه از این ماده غذایی استقبال می‌كردند. حتی امروز هم مردم مانند مردمان 5 قرن پیش از این ماده غذایی استفاده می‌كنند.


سوپ انرژی‌زا یعنی سوپ مرغ و جوجه!

در قرن نوزدهم، پزشكان سوپ جوجه را برای مبارزه با سرماخوردگی تجویز می‌كردند. در میان انواع سوپ، خواص درمانی «سوپ جوجه» قابل توجه است. جوجه مانند سایر خوراكی‌های پروتئین‌دار، آمینواسید طبیعی به نام سیستئین دارد كه با پخته شدن از گوشت مرغ خارج می‌شود. سیستئین قدرت شیمیایی خارق‌العاده‌ای دارد زیرا شبیه داروی استیل سیستئین عمل می‌كند كه پزشكان آن را برای بیماران مبتلا به برونشیت و عفونت‌های تنفسی تجویز می‌كنند. همچنین در سوپ جوجه ماده خوشبویی وجود دارد كه باعث پاكیزگی راه‌های هوایی می‌شود.


فواید سوپ از نگاه طب مدرن

با مصرف سوپ، چربی كمتری به‌صورت اشباع دریافت می‌كنید.
سوپ برای بیمارانی كه مشكل جویدن یا هضم دارند، بسیار مفید است.
سوپ یك غذای فوق‌العاده برای كاهش‌وزن در مدت زمان كوتاه است.

باید بدانید سوپ‌های سنگین، به‌خصوص آن‌هایی كه حاوی سبزی، پوره و تخم‌مرغ هستند، می‌توانند به‌عنوان غذای اصلی تلقی شوند و بهترین راه برای دریافت سبزی‌ها در رژیم‌غذایی است. درحال حاضر اغلب‌ سوپ‌ها كم چرب تهیه می‌شوند و گزینه مناسبی برای افرادی است كه می‌خواهند كنترل بیشتری بر محتوای تغذیه‌ای خود و رژیم غذایی‌شان داشته باشند. سوپ‌های گیاهی نیز به‌طور گسترده‌ای در دسترس هستند و می‌توانند برای آن‌هایی كه نگران چربی‌های اشباع شده هستند، مناسب باشند.


سوپ، شما را یاد چه می‌اندازد؟

ظاهر سوپ مانند غذای كودك است و شاید این مهم‌ترین دلیل مصرف آن هنگام بیماری است، زیرا هر 2 به راحتی هضم می‌شوند و روش آماده كردن‌شان شبیه هم است. افراد از لحاظ روانی با مواد‌غذایی كه مادر در دوران كودكی تهیه كرده ارتباط برقرار می‌كنند؛ این ارتباط در بخش ناخودآگاه‌شان رشد می‌كند و برای همین زمانی كه می‌خواهید به احساس آرامش برسید به آنچه مادرتان تهیه می‌كرده، روی می‌آورید.

آنچه آلبالا در تحقیقاتش به آن رسیده نشان می‌دهد، از دوران باستان تهیه سوپ بسیار شبیه دستورات تهیه‌ای است كه در حال حاضر در كتاب‌های آشپزی می‌بینیم. دایانا هنری، نویسنده كتب آشپزی معتقد است بسیاری از غذاها مانند سابق تهیه نمی‌شوند اما سوپ یك استثناست. او عقیده دارد دلایل عاطفی پشت این قضیه است. او می‌گوید: «شما سوپ را برای افرادی تهیه می‌كنید كه دوران سختی را می‌گذرانند و این نشانه توجه شما به آن فرد است.»

در حقیقت سوپ تمام زمینه‌ها را پوشش می‌دهد، روانی، فیزیولوژی و تغذیه. زمانی كه شما از لحاظ روانی احساس ناخوشایندی دارید، نیاز به آرامش دارید. از لحاظ تغذیه‌ای هم احساس بهتری دارید زمانی‌كه چیزی مایع مانند سوپ می‌خورید.


آش و سوپ در طب سنتی

پایه سفر خانواده ایرانی را سوپ یا به عبارتی آش تشكیل می‌داده و بیش از 100 نوعش در منابع طب سنتی توصیف شده است.

از آنجا كه «سوپ» اصطلاحی فرانسوی است، در طب مكمل ایران به سوپ اصطلاح دیگری به نام «حسو» یا «آش» داده شده است. البته از عبارت دیگری به نام «با» یا «باج» نیز استفاده می‌شد كه «شورباج» و «زیره‌باج» هم از همین عبارت استخراج شده و به مرور زمان به شوربا و... تغییر كرده است. در ادامه، دكتر علیرضا عباسیان، متخصص طب مكمل در مورد نقش این ماده غذایی در درمان و تغذیه افراد توضیح می‌دهد.

تركیبات سوپ

تصور كنید قرار است ماشینی بسازیم. در ساخت این ماشین بدون شك از موتور، چرخ، فرمان و... استفاده می‌شود. حال هر امكاناتی روی این ماشین قرار گیرد، آن را تبدیل به ماشینی خاص با استفاده‌ای خاص می‌كند. همین موضوع در مورد انواع مختلف سوپ نیز صدق می‌كند.

به‌عنوان مثال سوپ ساده یا شوربا از سبزی (اسفناج و گشنیز)، آب و نمك تهیه شده اما گاهی برنج هم به آن اضافه می‌شود. براساس این‌كه مصرف‌كننده سوپ چه مشكلاتی داشته باشد، به این سوپ پایه موادی اضافه می‌شود. به‌عنوان مثال برای پایین آوردن تب كمی آبغوره به سوپ اضافه می‌شود. در صورتی كه بخواهند فردی را تقویت كنند گوشت به سوپ اضافه می‌كنند. در خشكی مزاج و یبوست از آنجا كه فرد باید مایعات بیشتری مصرف كند، به این ماده غذایی گوشت اضافه می‌كنند چون به این ترتیب رطوبت بدن بالا می‌آید. در صورتی كه فردی بخواهد كاهش وزن پیدا كند به سوپ، سركه اضافه می‌كنند. به‌منظور تقویت معده سماق و برای رفع اسهال كشك به سوپ اضافه می‌شود تا فرد بتواند بر این مشكلات غلبه پیدا كند. تركیبات سوپ در طب سنتی بسیار زیاد است كه از سوپ ساده شروع می‌شود و تا تركیبات بسیار غلیظ پیش می‌رود. تركیبی كه از اسفیدباج و فكباج به دست می‌آید را زیر‌باج می‌گویند كه برای افرادی كه طبع گرمی دارند مناسب است. علاوه بر آن برای افرادی كه مشكلات قلبی- عروقی دارند مفید است.

در سرماخوردگی كه در طب مكمل به آن زكام می‌گویند، معمولا نباید از ترشی استفاده شود و سوپ‌تان كمی گوشت داشته باشد.


چه سوپی برای چه فصلی؟

به‌طور كلی سوپ‌های گوشت دار در زمستان بیشتر مصرف می‌شوند. این به‌دلیل آن است كه در قدیم چون وسایل گرمایشی مناسبی وجود نداشته، بدن باید خودش را گرم می‌كرد و باید مواد‌غذایی بیشتری دریافت می‌كرد. به همین دلیل این سوپ در این فصل استفاده می‌شد. می توان اشاره كرد در فصل تابستان از‌ آش آبغوره و آش دوغ استفاده می‌شد تا دمای بدن پایین بیاید.


انواع سوپ در طب مكمل

به‌طور كلی طب مكمل نگاه درمانی به غذاها دارد و معتقد است مواد‌غذایی علاوه بر خاصیت تغذیه‌ای، اثر درمانی نیز دارند. به همین دلیل از اثر درمانی سوپ‌ها یا آش‌ها استفاده می‌كند.

به‌طور کلی سوپ‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شوند، دسته اول آن‌هایی هستند كه گوشت دارند و به آن «اسفیدباج» می‌گویند كه ترشی هم ندارد. دسته دوم آن‌هایی را شامل می‌شود كه گوشت ندارند كه به آن‌ها آش ساده، شوربا یا مزوره می‌گویند.


سبزی‌های سوپ

سبزی‌های سوپ بنا به طبع، خاصیت و طعم‌دهندگی در سوپ استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال طبع نعنا گرم است، بنابراین وقتی در سوپ می‌ریزیم، طبع آن سوپ را گرم می‌كند. از سویی نعنا خواصی دارد كه برای مشكلات تنفسی مفید است.

ضمن آن‌كه حبس باد شكم می‌دهد و از اسهال جلوگیری می‌كند. طعم نعنا هم در رفع برخی مشكلات نقش مهمی دارد. به‌طور كلی طعم چند فاكتور را در برمی‌گیرد یكی این‌كه برای چه سنی سوپ استفاده می‌شود، به‌عنوان مثال كودكان برخی طعم‌ها را نمی‌توانند تحمل كنند و در تهیه سوپ برای آن‌ها باید به این مورد توجه شود. فاكتور مهم دیگر مردمی هستند كه برای آن‌ها سوپ تهیه می‌شود. به‌عنوان مثال مردم آذربایجان فسنجان را شیرین‌تر میل می‌كنند و...

نقطه مقابل نعنا، اسفناج قرار دارد كه سرد است و مدر و برای بیماری‌های ریه مناسب نیست. بنابراین در تهیه‌اش به سبزی مورد استفاده در آن باید توجه لازم را داشت زیرا هر كدام خاصیتی دارد كه می‌تواند در حال بیمار تاثیر مستقیم داشته باشد. امروزه آشپزها یكسری مواد را به سوپ اضافه می‌كنند و تنها هدف‌شان دادن شكل مناسب به سوپ است. در گذشته دستور پخت سوپ را حكیم به آشپز می‌داد و به‌طور كلی در كنار دستور پخت این‌كه این ماده برای چه افرادی مفید و برای چه كسانی مضر است نیز می‌آمد.


سوپ برای ورزشكار‌ها

مواد لازم

كنسرو لوبیا قرمز: 4 قاشق غذاخوری
كنسرو لوبیا سبز: 4 قاشق غذاخوری
گوشت گوسفند:100 گرم
زیتون خرد شده: 10 عدد
فلفل سیاه تازه: مقداری

طرز تهیه: گوشت گوسفند را خرد كرده، لوبیا‌ها را به سوپ اولیه‌تان اضافه كنید؛ بگذارید 10‌دقیقه بجوشد. زیتون را در آخر اضافه كرده و پس از زدن ادویه، سوپ را سرو كنید.

چرا؟ رد‌بول خوردن را فراموش كنید. لوبیا و گوشت گوسفند به‌اندازه‌ كافی انرژی شما را بالا خواهند برد. با خوردن این غذای ساده هم از نظر بدنی و هم از نظر ذهنی، احساس قدرت زیادی خواهید كرد.

فوت كوزه‌گری: از آنجا كه در این سوپ از گوشت استفاده می‌كنید، بهتر است به‌جای آب مرغ از همان آب‌گوشت استفاده كنید. اگر لوبیا دوست ندارید، با اضافه‌كردن جو یا گندم پخته می‌توانید این انرژی را به بدن‌تان برسانید و این سوپ را به سوپ جو یا گندم تبدیل كنید.


سوپ انرژی‌بخش برای سرماخورده‌های بی‌رمق

مواد لازم

مارچوبه آب‌پز: 3 عدد
خامه: 3 قاشق غذاخوری
فلفل خشك تكه شده: مقداری
مغز بادام تكه‌شده تست شده: یك قاشق سوپ‌خوری
تخم كدوتنبل تست شده: یك قاشق سوپ‌خوری
فلفل سیاه تازه: مقداری

طرز تهیه:سوپ اولیه‌تان را گرم كنید. مارچوبه را اضافه و مخلوط كرده و تكه‌های فلفل اضافه كنید. در نهایت درست 4-3 دقیقه قبل از خاموش كردن، خامه را اضافه كنید. این مخلوط را با مقداری از باقی‌مانده خامه سرو و روی آن مغزها و تخم‌های گفته شده را در مخلوط‌كن ریخته و خوب ریز كنید، سپس كمی فلفل بپاشید.

این سوپ با شما چه می‌كند؟ روی و چربی‌های مفید در تخمه‌ها و ‌آجیل‌ها انرژی شما را بسیار بالا می‌برند و فلفل هم می‌تواند انرژی از دست رفته را به شما برگرداند.

فوت كوزه‌گری: اگر دوست داشته باشید، می‌توانید این سوپ را به‌جای آب‌گوشت و مرغ با آب قلم بپزید تا انرژی بیشتری داشته باشد.


سوپ برای خلاص‌شدن از معده درد

مواد لازم

روغن زیتون مخصوص سرخ‌كردن: یك قاشق غذاخوری
هویج خرد شده: 4 عدد
گوجه‌فرنگی پوست‌كنده: یك عدد
رشته‌فرنگی: یك حلقه
لوبیا سبز خرد شده: 10‌عدد
فلفل سیاه تازه: مقداری

طرز تهیه: هویج را در روغن زیتون تفت دهید و لوبیا را اضافه كرده و برای 3 دقیقه بپزید. این مواد را به سوپ اصلی‌تان اضافه كنید و بگذارید كمی بجوشد. گوجه‌فرنگی و رشته را اضافه كنید و برای 5دقیقه بپزید و سپس ادویه را اضافه كرده و سرو كنید.

چرا؟ این یك وعده‌غذایی ساده و سبك است. هویج و گوجه‌فرنگی شما را برای یك شب طولانی مجهز می‌كند و رشته‌فرنگی جداره‌ای برای حفاظت از معده شما ایجاد می‌كند.

سوپ برای روز‌های مسمومیت

مواد لازم

روغن زیتون: یك قاشق غذاخوری
نخودفرنگی: نصف كنسرو
اسفناج تكه‌تكه شده: یك مشت
كدو سبز: یك عدد كوچك
جعفری: یك مشت
فلفل سیاه تازه: مقداری

طرز تهیه: كدو را ریز خرد كرده یا رنده درشت كنید و كمی در روغن زیتون تفت دهید و به سوپ اصلی اضافه كنید. اجازه دهید كه 5دقیقه این مواد با هم بجوشند و سپس اسفناج و مواد دیگر را اضافه كرده و پس از افزودن فلفل سرو كنید.

چرا؟ كدو سبز میزان پتاسیم را در بدن ما تنظیم می‌كند و به خارج شدن سم از بدن‌تان كمك می‌كند. این ماده همچنین سیستم ایمنی بدن را بالا می‌برد و منبع غنی برای آنتی‌اكسیدان است.