لقمه: این میوه دارای مواد شیمیایی بسیاری است كه در مبارزه با تصلب شرائین ، آماس سرطان و همچنین در كند كردن واكنشهای پیر شدن سلولها (Cellular aging process) مؤثر میباشد.
برخی مواد شیمیائی موجود در این گیاه عبارت است از:
Pelletierine , Methylisopelletierine , Usopelletierine , Pseudopelletierine
تانن ها و فلاوونوئیدها: گروهی از این تركیبات آنتی اكسیدانهای هستند كه در روغن انار یافت میشوند و بنظر میرسد از بدن در مقابل بیماریهای قلبی محافظت میكنند.
در طول دو دهه گذشته پژوهشگران ثابت كرده اند كه متابولیتهای مضر فرعی حاصل از اكسیداسیون كه نتیجه واكنشهای طبیعی بدن هستند و به وسیله مصرف چربی های اكسید شده مواد غذایی ایجاد میشوند، در گسترش تصلب شرائین و در واكنشهای پیر شدن سلولها و سرطان شركت دارند.
اكنون مداركی در دست است كه بیان میدارد آنتی اكسیدانها(مواد شیمیایی كه از اكسیداسیون جلوگیری میكند) میتواند با ممتنعت از تشكیل این مواد مضر، مفید واقع شوند.
در پژوهشی كه توسط پروفسور Ishak Neeman و همكاران انجام شد، وجود و یا عدم وجود این آنتی اكسیدانها در انار مورد بررسی قرار گرفت آنها انار را انتخاب كردن زیرا این میوه به طور سنتی در ایران و هند و ... به عنوان دارو و درمان بیماریها و عفونتها به كار میرفته ، بنابر این دانشمندان حدس زدن بخشی از ارزشهای ارزشهای درمانی آن بواسطه وجود آنتی اكسیدان میباشد.
آنها روغن سرد حاصل از فشردن سرد دانه های انار را مطالعه كرده و از آن بطور شیمیائی فلاوونوئیدها را استخراج كردند. زیرا هدف تعیین فعالیت آنتی اكسیدانی این مواد بود. به این منظور قدرت آنها را در خنثی كردن مواد اكسید كننده در لوله های آزمایش سنجیدند.
یافته های آنها نشان داد فلاوونوئیدهای موجود، در مبارزه علیه اكسیداسیون قوی هستند. البته محققین مطمئن نیستند كدام ماده شیمیائی در انار دقیقاً اثر آنتی اكسیدانی دارد. تنها گمان میكنند كه این خاصیت بیشتر ناشی از فعالیت فلاوونوئیدها میباشد.
روغن دانه انار (Pomegranate seed oil) ممانعت كننده قوی آنزیمهای ایجاد كننده آماس و دارای مقادیر فراوانی از یك اسید چرب یگانه به نام Punicic acid میباشد. كه در روغن دانه انار منحصر به فرد است.
ادامه مطالعات نشان داد آب انار تخمیر نشده و خاصیت آنتی اكسیدانی بیشتری نسبت به انگور دارد. البته دانشمندان خاطر نشان كرده اند كه اثرات درمانی آب انار یا روغن دانه آن تنها از مصرف مرتب آنها در زمان طولانی به دست میاید
در مطالعه دیگری كه در رابطه با فواید درمانی انار بر روی موشها و انسان انجام شد، مشخص كردید آب انار میتواند به كاهش برخی فاكتورهای اصلی ریسك بیماریهای قلبی كمك كند.
گروهی از محققین دریافته اند آب میوه كه غنی از آنتی اكسیدانها میباشد از ایجاد پلاكت (Plaque) در شریانهای موش جلوگیری میكند و علاوه بر این در موشهای كه در سرخرگهایشان پلاكت تشكیل شده است از تغییرات مضر جلوگیری مینماید. در یك گروه از مردان سالم كه به مدت 2 هفته روزانه 50 میلی لیتر آب انار نوشیدند معلوم شد كه آبمیوه فعالیت آنزیم محافظت كننده در برابر تغییر مضر را افزایش میدهد.
البته آبمیوه انار اكسیداسیون كلسترول بد (LDL) را نیز كاهش میدهد، مرحله ای كه سبب میشود ذرات كلسترول به دیواره های سرخرگ بچسبد كه خود میتواند منجر به بیماری قلبی شود. رادیكالهای آزاد و ذرات سلول آسیب دیده (Cell dammaging particles) در حالیكه آنتی اكسیدانها میتوانند با از میان برداشتن رادیكالهای آزاد از اكسیداسیون كلسترول LDL جلوگیری نمایند.
بنابر گفته Micheal Aviram به منظور افزایش سیستمهای دفاعی در مقابل Exidative Stress نیازمند مصرف آنتی اكسیدانهای طبیعی هستیم. او می افزاید آب انار اثرات مضر رادیكالهای آزاد را كاهش میدهد و بدینوسیله سبب تقلیل بیماریهای قلبی-عروقی میشود.
در موشها كه از نظر ژنتیكی مستعد بیماریهای قلبی هستند،نوشیدن آب میوه به مدت 11 هفته سبب كاهش اندازه Fatty lesions در سرخرگها به میزان 44% شده و از تعداد سلولهای Fuain كه مرتبط با بیماری قلبی هستند میكاهد.
همچنین آب انار از اكسیداسیون كلسترول LDL در موش تا 90% جلوگیری میكند. بر پایه این یافته ها نوشیدن یك لیوان آب انار را در هر روز پیشنهاد میشود.
دكتر Adel A.Kader كه در زمینه مواد شیمیائی تحقیق كرده است. بر اساس نتایج به دست آمده ظرفیت آنتی اكسیدانی 100 میلی لیتر آب انار را تا 3 برابر همان میزان شراب قرمز و چای سبز برآورد میكند و این بواسطه مقدار بیشتر پلی فنلها در انار است.
در تحقیق دیگری كه با عنوان خواص آنتی اكسیدانی و ممانعت كنندگی آنزیم ایكوزانوئید در فلاوونوئیدهای روغن دانه انار و آب انار تخمیر شده در انسیتوی تكنولوژی اسرائیل انجام و در تیرماه 1999 در J. Ethnopharmacolبه چاب رسیده بیان میدارد میزان فلاوونوئیدها در انار بیشتر از انگور است.
این محققین اظهار داشتند آب انار و روغن دانه انار حاصل از Cold-Press فعالیت آنتی اكسیدانی قوی دارند، شدت این فعالیت بیش از شراب قرمز و چای سبز و برابر با BHA یا butylated hydroxy anisole میباشد.
این دانشمندان نشان دادند پلی فنلهای دانه انار با خاصیت آنتی اكسیدانی قوی اثرات قلبی-عروقی و همچنین خواص ضد التهاب دارند. اگر آب انار به مدت طولانی مصرف شود آنتی اكسیدانهای موجود در آن میتوانند با سرطان مبارزه كرده، همچنین از سخت شدن Arteries جلوگیری كنند.
در انگلستان محققین در حال مطاله تولید یك آنتی ویروس از انار هستند كه بتواند با ویروس HIV مقابله كند.
مطالعه دیگری در هند در مورد فعالیتهای ضد میكروبی دانه های انار نشان داده است این دانه ها دارای فعالیت قوی ضد میكروبی در مقابل میكروارگانیسمهای مانند باسیلوس ، سوبتلیس ، اشریشتاكلی و ساكارومیسس سرویسسه هستند.
به غیر از موارد یاد شده انار حاوی گروهی از مواد شیمیائی است كه از نظر ساختمانی مشابه استروژن انسانی بوده و گمان میرود اثراتی مانند آن داشته باشند كه در مباحث بعد به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
استروژنهای گیاهی Phytoestrogens:
به تركیبات مشابه استروژن انسانی موجود در گیاهان فیتواستروژن از فیتو به معانی گیاه و استروژن به واسطه اثر گذاری آنها بر فعالیتهای استرژیك بدن گرفته شده است. این تركیبات اگر چه میتواند واكنشهائی شبیه استروژن داشته باشند؛ ولی استروژنهای واقعی مشابه آنچه در بدن انسان تولید میشود، نیستند.
قویترین استروژن بدن estradiol است، بشتر فیتواستروژنهائی كه در گیاه یافت شده اند non-sterodial هستند اما برخی از آنها حاوی مقادیر جزئی از استروژنهای Steroidal میباشند كه با استروژنهای تولید شده در بدن همانگ هستند.
گیاهانی كه حاوی مقدار اندكی استروژنهای Steroidal مانند (estriol, estrone, estadiol) میباشند، عبارتند از: انار ، سیب ، خرما ، شیرین بیان و برنج.
بخش عمده فیتواستروژنهای non-sterodial به خانواده فنولیكلها تعلق دارند. این خانواده شامل تركیباتی مانند فلاوونها ، فلاوانونها ، ایزوفلاوونها ، لیگنانها ، آنتوسیانینها ، كالكونها و دی هیدروكالونها میباشند. كه بسیاری از منابع گیاهی یافت میشوند.
در این گروه ایزوفلاوونها مانند (Genistein,diadzein) و لیگانها مانند(Enterodiol,Enterolatone) فیتواستروژنهای اصلی هستند. میتوان گفت فیتواستروژنها به دو گروه تقسیم میشوند: لینگانها كه فرآوردهای حاصل از فعالیتهای میكروبی هستند (Microbial breakdown products) و ایزوفلاوونها كه در بقولات مانند لوبیای سویا ، سیر ، هویج ، سیب و قهوه وجود دارند.
از نظر شیمیائی فلاوونوئیدها به وسیله اسكلت كربنی C6-C3-C6 مشخص میشوند، بخشهای C3 حلقه های آروماتیك هستند، مقدار اكسیداسیون و سایر ویژگیهای ساختمانی زنجیر كربنی C3 نوع خاص فلاوونوئید را تعیین میكند. بعضی از فلاوونوئیدها از نظر ساختمانی شباهت زیادی به استروژن داخلی بدن (17B-Estradiol) دارند.
نحوه فعالیت فیتواستروژنها:
پیش از صحبت درباره نحوه فعالیت فیتواستروژنها، باید ابتدا چگونگی عمل هورمونها بدانیم هورمونها به وسیله غده های مختلف بدن ساخته میشوند و درون جریان خون رها میگردند تا بوسیله آن به بافت هدف یرسند. این بافت دارای مكانهای گیرنده ای (Receptor Site) است كه ویژه هورمونهای معینی است. زمانیكه هورمونها به این مكانها متصل شوند میتوانند بر بافت هدف اثر بگذارند.
فیتواستروژنها میتوانند در بدن به گیرندهای استروژن متصل شده و اثرات Pro-Estrohenic و یا Ani-Estrogenic داشته باشند. چگونگی اثر فیتواستروژنها بر بافت به غلظت آنها، غلظت استروژن درون زا و چگونگی اشباع مكانهای گیرنده بستگی دارد. فعالیت استروژنی این تركیبات حدود 1000-100 برابر كمتر از Estradiol میباشد، اما غلظت آنها در پلاسما میتواند 100 برابر استروژن درون زا باشد.
اگر مقدار استروژن در بدن كم باشد، مانند زمان یائسگی، مكانهای خالی گیرنده استروژن میتواند با فیتواستروژنها پر شود. در این هنگام این تركیبات یك اثر Pro-Estrogenic اعمال میكنند. اثرات استروژنیك عبارتند از محافظت در مقابل بیماریهای قلبی-عروقی و Osteoporosis.
اگر مقدار استروژن در بدن زیاد باشد؛ مانند زمان قبل از یائسگی باز هم فیتواستروژنها برای چسبیدن به گیرنده ها با استروژنهای بدن رقابت میكنند و اگر در این رقابت، فیتواستروژنها موفق باشند، فعالیت كلی استروژنیك كاهش میابد. زیرا اثرشان بر بافت نهائی كمتر از زمان اتصال Estradiol است. در این حالت آثار آنتی استروژنیك آشكار میشود كه عبارتند از:
- مدت اتصال فیتواستروژنها به گیرنده
- سرعت شكستن اتصال
برخی مطالعات نشان دهنده كاهش Bous Loss در خانمهایی بوده كه فیتواستروژنهای سویا مصرف میكرده اند. سایر تحقیقات نیز كاهش احتمال بیماریهای قلبی-عروقی را تائید كرده اند. علاو براین، مطالعات اپیدمیولوژیكی در زمینه مقایسه زنان بومی آسیا با سایر نقاط جهان مشخص كرده است كه مقدار زیاد فیتواستروژن در رژیم غذایی آنها عامل نرخ پائین سرطان سینه و سهولت گذر آنها از دوران یائسگی میباشد.
تاثیر فعالیت فیتواستروژنها:
فلاوونوئیدها میتوانند به عنوان ضد ویروس، ضد التهاب، ضد حساسیت و آنتی اكسیدانهای مؤثر عمل كنند. این تركیبات از صدمه سلولی كه به وسیله مولكولهای اكسیژن ناپایدار ایجاد میشود، جلوگیری می نماید. فعالیت آنها را میتوان در موارد ذیل خلاصه نمود:
كاهش احتمال سرطان:مصرف زیاد فلاوونوئیدهائی مانند پلی فنلها و Quercetin نرخ سرطان معده،لوزالمعده،ریه و سینه را كاهش میدهد. مصرف فلاوونوئید Genistein (یك استروژن گیاهی كه به شكل ضعیفی از هورمون استروژن عمل میكند) میتواند از سرطان سینه و سایر سرطانها با منشاء هرمونی نظیز سرطان پروستات جلوگیری نماید.
كاهش احتمال Strok و بیماریهای قلبی:مطالعات نشان داده رژیم غذایی غنی از فلاوونوئیدها به خصوص Quercetin,Pcos (الیگومرهای پروسیانیدولیك كه به عنوان پروآنتوسیانیدین نیز شناخته شده اند) میتواند در جلوگیری از لخته شدن خون و Blocked Arteries و در كاهش مرگ ناشی از Strok یا بیماریهای قلبی مؤثر باشد.
محافظت در مقابل اختلالات بینایی وابسته به سن مانند آب مروارید و Macular Degeneration:یكی از عوامل توسعه آب مروارید تجمع قند سوربیتول در عدسی چشم است. مطالعات نشان میدهد فلاوونوئید Quercetin از این عمل جلوگیری میكند. عصاره دانه انگور نیز بعنوان یك فلاوونوئید به مبارزه با آب مروارید كمك میكند و با بهبود بخشیدن به جریان خون در چشم از Macular Degeneration جلوگیری مینماید.
تسكین علائم تب یونجه، سینوزیت و تنگی نفس:امروزه اثبات شده كه خواص ضدالتهاب Quercetion در مقابله با واكنشهای آلرژیك در مقابل گرده به بدن كمك میكند. همچنین به نظر میرسد این ماده التهاب ریه ها و سایر مسیرهای عبور هوا را كاهش داده و تنفس را آسانتر میسازد.
كاهش التهاب پوست مانند اگزما و محل نیش حشرات: خاصیت ضد التهاب Quercetion میتواند به درمان این گونه التهابهای پوست كمك كند.
سایر تاثیرات فعالیت فیتواستروژنها:
به حداقل رساندن گرگرفتگی در زمان یائسگی:Quercetion كه در فرآورده های سویا فراوان است، میتواند علائم فوق الذكر را كاهش دهد؛ زیرا قادر است اثرات استروژن را در بدن به حداقل برساند.
كاهش التهاب در مفاصل و ماهیچه ها،نقرس و روماتیسم مفاصل:Quercetion به علت دارا بودن خاصیت ضد التهاب در درمان این بیماریها مؤثر است.
درمان هموروئید و سیاهرگهای مبتلا به واریس:فلاوونوئیدهای موجود در مركبات و Pocs به وسیله محكم نمودن دیواره رگهای خونی به بهبود هموروئید و واریس كمك میكند.
مبارزه با عفونتهای ویروسی :فلاوونوئیدها در مقابل بیماریها مصونیت ایجاد كرده و به مبارزه بدن در مقابل بیماریها كمك میكنند و میتوانند در مدت زمان بهبودی سرعت ببخشند.
نتیجه گیری:
درمجموع با توجه به مطالب یان شده میتوان گفت انار به علت دارا بودن تعدادی مواد شیمیائی، در صورت مصرف دراز مدت میتواند در درمان بیماریهای قلبی-عروقی، تصلب شرائین، آماس، سرطان، التهاب و همچنین كند كردن پیری سلولها و كاهش عوارض یائسگی و ... مؤثر باشد.
ذكر این نكته ضروری است كه این مواد شیمیایی (فیتواستروژنها) كه از خانواده فلاوونوئیدها میباشند؛ علاوه بر انار در بسیاری دیگر از میوه ها و سبزیها مانند سیب، هویچ، دارچین، گیلاس، آلبالو، رازیانه، سیر، لوبیا سبز، رازك، شیرین بیان، یولاف، نخود فرنگی، آلو، لوبیا قرمز، ریواس، برنج، چاودار، سیب زمینی، كنجد، لوبیای سویا، گندم و... نیز وجود دارد.
با استناد به مطالب ارائه شده میتوان به این نكته اشاره كرد كه اگر چه بسیاری از میوه ها و سبزیها داری چنین خواصی هستند؛ اما همواره این ویژگیها در مورد میوه انار بیشتر مورد تاكید بوده است. به همین علت میتوان مصرف طولانی مدت آب انار را به عنوان یكی از منابع قابل توجه این تركیبات توصیه نمود.
نقل از :انار ایران