لازم به توضیح است چهار روز آخر چله بزرگ را «بویوک چیله» و سه روز اول چله کوچک را «کیچیک چیله» می‌گویند و از هفتم تا سیزدهم بهمن ماه هم، «خدیر» نامیده می‌شود. اهالی خلخال مراسم و آیین خاصی برای  «خدیر» دارند. «آیین خدیر نبی» مجموعه‌ای از باورها و اعتقادات را در بر گرفته و به نوعی یک جشن محسوب می‌شود. به این صورت که در دو هفته آخر بهمن‌ماه رسم قدیمی «قوودالمه» را برگزار می‌کنند که موجب انس و صله رحم اقوام، بستگان و خویشاوندان می‌شود. قبل از روز موعد «خدیر نبی»، بانوان روستا یا شهر جمع شده و گندم، عدس و کنجد را روی ساچ برشته کرده و آن را برای خرد کردن به آسیاب می‌برند تا آن را برای تهیه «قووت» که خوراکی مخصوص این آیین است، آماده کنند.

 

«قوودالمه» شب پنجشنبه اجرا می‌شود و ظهر همان روز آش مفصلی درست کرده و بین اقوام و همسایگان توزیع می‌کنند. از غروب پنجشنبه، کم کم مهمانی این سنت قدیمی و آیین ماندگار در خلخال آغاز می‌شود. بساط شام و پذیرایی از مهمانان فراهم می‌شود. پس از خواندن قرآن، مراسم «قوودالمه» شروع شده و بانوان آرد آسیاب‌شده با مخلوطی از پوست نارنج معطر شده را از صافی عبور می‌دهند، هر زنی نیتی کرده و روی تشت مخصوص «قووت» را الک می‌کند. این جشن برای بخت‌گشایی جوانان هم مرسوم بوده و در برخی مناطق به آن «سوبای‌لار بایرامی» (عید مجردها) می‌گویند.

 

«قووت» از ترکیب و آسیاب کردن گندم برشته، نخودچی، عدس و غلات دیگر تهیه می‌شود. از نذری‌های دیگر که در شب خدیر پخته و توزیع می‌شود، می‌توان به آش دوغ و آش گیلدیک اشاره کرد. بخشی از «قووت» به هفت همسایه، به عنوان هدیه یا به منظور احسان برای برآورده شدن نذر فردای شب «خدیر»، داده می‌شود.

 

موسی اصغر زاده محقق و پژوهشگر اردبیلی در نوشته‌های خود به رسمی دیرینه در این روزها اشاره دارد. رسمی که هنوز از سوی بانوان کهنسال و به ویژه در روستاها به جا آورده می‌شود.  «قاووت المخ»  یا الک کردن قاووت یکی از رسوم سنتی و قدیمی در اردبیل است که در فصل سرد و درست در زمانی که طبیعت گرفتار خواب زمستانی است با آرزوی زدودن ناراحتی‌ها و ناخوشی‌ها اجرا می‌شود.  قاووت در وهله اول یک غذای زمستانی مقوی است که بر اساس اقتضائات و امکانات فصل تهیه می‌شود.

 

 

باوری هم درباره تهیه «قووت» وجود دارد، بر اساس آن‌چه که کهنسالان و ریش‌سفیدان تعریف کرده‌اند در گذشته مقداری از «قووت» را در سینی بزرگی می‌ریختند و داخل یک اتاق خلوت می‌گذاشتند. معتقد بودند که حضرت خضر نبی با قمچی (نوعی تازیانه) این سینی را متبرک می‌کرد.

 

روح‌الله محمدی معاون میراث‌ فرهنگی اردبیل‌ درباره آیین خدیر نبی و دلایل ثبت آن به ایسنا گفت: در گذشته معمولا در ایام خدیر، برف زیادی می‌بارید، طوری‌که عبور و مرور در روستا به سختی انجام می‌شد، اما مراسم خدیر به نوعی موجب می‌شد اقوام و همسایه‌ها دور هم جمع شوند و به نوعی به آن‌ها نوید بهار را می‌داد. در واقع کمک به یکدیگر، شب‌نشینی، ایجاد صفا و صمیمیت، دعوت به صرف شام از آشنایانی که وضعیت مالی ضعیفی داشتند، بازگو کردن قصه‌ها و داستان‌های افسانه‌ای، شنیدن نصایح و صحبت‌های حکیمانه بزرگان، از جمله مهمترین وجوه قابل بررسی این آیین و مراسم است.

 

او با بیان این‌که این آیین تقریبا در بیشتر روستاهای شهرستان خلخال برگزار می‌شود، افزود: این در حالی است که با توجه به صنعتی شدن جامعه کنونی و از سوی دیگر، توسعه روند شهرسازی، آیین و مراسم خدیر نبی در خطر فراموشی قرار گرفته بود. این مراسم‌ها از ارکان و هویت فرهنگی مردم دیار خلخال بوده که از طریق آن، خیلی از نشانه‌های ملی، قومی و حتی دینی بروز می‌کرد. پس جا داشت حتماً نسبت به ثبت و ضبط و حفظ آن‌ها اقدامی انجام شود.

 

به گفته معاون میراث‌ فرهنگی اردبیل، این آیین همچنان در دهه آخر بهمن‌ماه در روستاهای خلخال برگزار می‌شود و زنان روستایی دور هم جمع می‌شوند تا «قووت» تهیه کرده و رسم را اجرا کنند.